Atilla Yeþilada

[eren@]

Yunan Krizine Geçici Çözüm: Eylüle’e Kadar 17 Haziran 2011

AB ülkeleri Yunan krizine geçici bir çözüm bulmuþ olabilir. AB Finans Komiser’i Ollie Rehn’e göre IMF kredi vermesi için ikna edildi. Atina’ya 12.5 milyar Euro kredi serbest býrakýlýrak, iflas etmesi engellenecek. Yaz boyunca,Almanya, Fransa ve AMB ise daha kapsamlý bir kredi paketi ve kalýcý çözüm için çalýþacak.
Ama, önce Papandru’nun yeni hükümetinin Salý gün yapýlmasý planlanan güven oylamasýndan zaferle çýkmasý gerekiyor. Papandreu ve müttefiklerinin yeterli çoðunluðu olduðu algýsý yaygýn. Ancak, ülkede gösteriler durmazken, partiden 4 milletvekili istifa etti.
Bu arada, Ýrlanda da bankalarýndan tahvil alanlarýn paralarýný tam olarak geri alamayacaðýný ilan etti. Dün Ýspanya, Portekiz ve Ýrlanda tahvil faizleri yine artarken, Almanya hariç tüm AB DÝBS’leri deðer yitirdi. Stoxx50 günü yatay kapatýrken,Euor/dolor 1.40-1.42 arasýnda. Euro’nun daha fazla deðer kaybetmesi olasý. Avrupa’da bugün geçici bir ralli yaþanabilir. Ama, bankacýlýk sisteminin sorunlarý hala devam ediyor. Denetim kurumlarý büyük bankalarýn sermaye gereksinimi artýrmakta kararlý.

[eren@]

Büyük Soðutma Operasyonu Baþlarken 21 Haziran 2011

AKP’ye tebrikler. Fazla seçim sarhoþluðuna kapýlýp, kampanya esnasýnda kendine karþý gelen herkesi bir bahaneyle içeri almadan, derhal kollarý sývayarak Türkiye’nin iki önemli sorununa el attý. 1 Ekim’de partinin yeni anayasa taslaðýný göreceðiz. Ýkincisi, cari açýðýn sorun olduðu kabullenildi, ve BDDK’ya Büyük Soðutma Operasyonun’da ilk taarruzunu yapmasý emri verildi.
BDDK’nýn attýðý adýmlarý; ve ardýndan gelecek otomotife vergi gibi önlemleri bütün kalbimle desteklememe raðmen, maalesef “EVET ama yetmez” diye yüksek sesle baðýrýyorum. Aþýrý ýsýnan ekonomiyi soðutacak tedbirler can yakacak, ama AKP anayasa sürecinin varacaðý noktayý görmeden, bu riski göze alamaz. Sn Erdoðan cumhurbaþkaný olacak, ama bu yetkilerle cumhurbaþkanlýðý onu kesmez. AKP, 1 Ekim’de TBMM’ne koltuðunun altýnda içinde baþkanlýk sistemini de içeren bir dosyayla gelecek.
Hemen bir parantez açýp, CHP’de artýk gelenekselleþen post-seçim liderlik kavgasýna dönelim. Þimdi, Sn Kýlýçdaroðlu baþta kalýr ve kurultayda muhalifleri bertaf ederse, açýlýmlara katýlmaya çok daha cesaret kazanmýþ olacak. Yok Sn Baykal & Sav Co. tayfasýndan bir aday baþa gelirse, CHP yine “istemezükcü” siyasete dönecek. Siz AKP olsanýz kime destek verirsiniz bu kavgada? Cevabý basit, eðer gerçek niyet, referandum yoluyla baþkanlýk sistemini halka kabul ettirmekse, Sn Baykal’a destek verirsiniz. Çünkü onun istemezükçülüðü, sizi timsah gözyaþlarý içinde BDP’nin kollarýna iter. Baþkanlýk sistemine karþý Kürt haklarý düðiþ-tokuþu, sonra hop….Aðlaya yakýna, sandýðý halkýn önüne koyarsýnýz. Bu süre zarfýnda da ekonominin acil ihtiyacý olan tedbirleri alamazsýnýz–nedenini biraz sonra anlatacaðým. Yok AKP’nin maksadý samimi olarak baþkanlýk sisteminin de pazarlýða tabii, ama asýl ekseni herkesi arzuladýðý insan haklarý ve özgürlük rejimine kavuþturacak anayasa ise, Sn Kýlýçdaroðlu yakýnda Yandaþ Basýnýn göz bebeði olur. O zaman ben bu piyasalarda her türlü malý alýrým arkadaþ.
Þimdi gelelim ekonomik tedbirlere. Türkiye’nin çok ciddi bir cari açýk sorunu var, bunu teslim etti AKP. Eðer piyasada dolaþan elektrik ve doðalgaza zam haberleri doðruysa, bir ay sonra en az cari açýk kadar öldürücü bir de enflasyon sorunumuz olacak. Böylesine aðýr tehditlerle karþý karþýya olan bir ekonomide düþmana 3 cepheden taarruz edilir:
Bir, BDKK’nýn yaptýðý gibi mikro tedbirlerle kredi hacmi daraltýlmaya çalýþýlýr, vergi vs ayarlamalarý ile iç talep caydýrýlýr.
Ýki, bütçede derhal harcama kýsýntýlarý uygulanarak faiz dýþý fazla GSYIH oraný %2-3’lere yükseltilir.
Üç, TCMB’ye komuta verilerek yýl sonuna kadar en az 100 baz puan, 2012 sonuna kadar ise 250 baz puan faiz artýrmasý istenir.
Bu tedbirler yeterli olur, ama her þeyin bir bedeli vardýr. O bedel de ekonomiyi altý ay kadar orta ölçekli bir resesyona sürüklemektir. Eðer, AKP’nin oyun planýnda bir yýl içinde referandum yoksa, bu bedeli öder, karþýlýðýnda 4 yýl sürecek istikrarý satýn alýr. Kredi notumuz yükselir, Sn Erdoðan’ýn mega projeleri için kaynak bulmak çocuk oyuncaðý olur. Yok gelecek sene sandýk hesabýnýz varsa, tedrici tedbirlerle piyasalar ve ekonominin gözünü boyar, ama hiç bir þekilde iç talebin, ardýndan da istihdamýn zayflamasýna neden olacak önlemleri almazsýnýz. Çünkü içinde baþkanlýk sistemi ve Kürt haklarý olan bir anayasayý Sn Erdoðan bile resesyon ortasýnda onaylatmakta çok zorlanýr.
Hangi senaryonun yürürlükte olduðunu nerden anlarýz? Ýlk iþaret TCMB’nin bu ay deðil, ama Temmuz’da faiz artýrmasý olur. Ýkincisi hükümet programý okunurken cari açýk ve enflasyona çok sert vurgu yapýlmasý olur. Ardýndan da Mayýs’da iyice azan faiz dýþý harcamalar halka çaktýrmadan kýsýlýr.
Bu kadar basit iþte.
Atilla Yeþilada,

[eren@]

PÝYASALARA YARGI ÞOKU: BDP TBMM’ni Boykot Edebilir 23 Haziran 2011
YSK’nýn Hatip Dicle’nin milletvekilliðini düþürme kararý, BDP’yi karýþtýrdý. Bugün de KCK, Ergenekon ve Balyoz sanðý milletvekilleri için karar alýnacak. Piyasalar çok endeþili, Niye? Önce, VATAN Gazetesi’nin geliþmelerle ilgili yorumunu paylaþalým:
Hatip Dicle kararýndan önce de, “Bir eksik bile olsa Meclis’e gitmeyeceðiz” açýklamasý yapan baðýmsýzlarýn tavsiye kararýna uymalarý sürpriz olmayacak. Baðýmsýzlarýn TBMM’ye gelmeme kararý ise Türkiye’de pek çok ilkin yaþanmasýna yol açacak. Geçmiþte hastalýk ya da yurtdýþýnda bulunma gibi mazaretlerle milletvekillerinin rötarlý olarak yemin ettikleri dönemler yaþandýðýný ifade eden TBMM bürokratlarý, “Ancak baðýmsýz vekiller Meclis’e gelmezse ilk kez bir tavýr olarak and içmeme olayý yaþanmýþ olacak” bilgisini verdi. Bu duruma iliþkin Anayasa ve TBMM Ýçtüzüðü’nde açýk bir hüküm bulunmadýðýna iþaret eden bürokratlar, “Anayasa’da sadece milletvekillerinin and içerek göreve baþlayacaklarý hükmü yer alýyor. Tavýr olarak Meclis’e gelmeme durumunda nasýl bir yaptýrým uygulanabileceði konusuna açýklýk getirmiyor. Burada yorum devreye giriyor” diyor.
Baþkanlýk divaný karar verecek
Yemin etmeyen ve TBMM’ye gelmeyen milletvekillerinin akýbeti ile bu tavrýn siyasi sonuçlarý ise yeni seçilecek Meclis Baþkaný ve TBMM Baþkanlýk Divaný’nýn kararýna baðlý olacak. Açýk hüküm olmamasý nedeniyle, süreç Divan’ýn çizeceði yol haritasý ve vereceði kararlar doðrultusunda iþleyecek. TBMM bürokratlarý, yemin etmemeleri nedeniyle baðýmsýzlarýn yasama, denetim faaliyetlerine katýlmamalarý, grup oluþturamayacaklarý için komisyonlara, divana üye verememelerinin, TBMM’nin genel çalýþmalarýný etkilemeyeceðini belirterek, bu nedenle Divan’ýn ilk etapta “bekle gör” politikasý izleyebileceðini ifade ediyor, bu çerçevede vekillere yemin etmeleri için “makul bir süre” tanýnmasý formülü benimsenebilir diyor.
Vekilliklerinin düþürülmesi
Divanca kendilerine verilen süre içinde de baðýmsýzlar yemin etmezse, bu durumda TBMM Baþkanlýk Divaný içtihat niteliði taþýyacak bir karar vermek durumunda kalacak. Sözkonusu kararýn yemin etmeyen vekiller için Anayasa’daki devamsýzlýk hükmünün iþlemesini gündeme getirme, ya da baðýmsýzlarý boykot kararlarýyla baþ baþa býrakýp, haklarýnda herhangi bir iþlem ya da tasarrufta bulunmama yönünde de olabileceðine iþaret ediliyor. Baþkanlýk Divaný’nýn, yemin etmemelerine karþýn baðýmsýz vekiller için “devamsýzlýk yaptýrýmýný” uygulanmasý kararý almasý durumunda, 1 ay içinde bu vekillerin milletvekilliklerinin düþürülmesi gündeme gelebilecek. Anayasa’ya göre “Meclis çalýþmalarýna özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam 5 birleþim günü katýlmayan milletvekilinin milletvekilliðinin düþmesine” Genel Kurul’da 276 milletvekilinin “kabul” oyu ile karar verilebiliyor.
3 ay içinde ara seçim…
Anayasa uyarýnca ara seçime gidilebilmesi için TBMM üye tam sayasýnýn 5’te birinin (28 milletvekili) boþalmasý ya da bir il veya seçim çevresinin TBMM’de üyesinin kalmamasý gerekiyor. Eðer Baþkanlýk Divaný’nýn kararý doðrultusunda devamsýzlýk yaptýrýmý uygulanarak baðýmsýzlarýn milletvekilliklerinin düþürülmesi gündeme gelirse, bu durumda 35 sandalye boþalacaðý için 3 ay içinde ara seçime gidilecek. Bu süreçte baðýmsýzlarýn milletvekilliklerinden istifa etmeleri gündeme gelirse ise, bu konuda kararý yine TBMM Genel Kurul’u verecek. Ýstifalarýn Genel Kurul’da kabulü için 276 milletvekilinin “kabul” oyu aranacak. Ýstifa yoluyla 35 üyeliðin boþalmasý da ara seçim sonucunu gündeme getirecek.
ANALÝZ: Ara seçim korkusu
BDP, Hatip Dicle’nin yerine ara seçim istiyor, ama diðer partilerin bu çözüme karþý olduðu söylentisi de Ankara’da yaygýn. Selahattin Demirtaþ ise PKK’nýn ateþkesi bozmasýnýn an meselesi olduðunu iddia ederken, dün Tunceli’de 2 polisimizin þehit edilmesi ve çeþitli illerde baþlayan Kürt gösterileri karara tepki ve terör olaylarýnýn yaz boyunca sürebileceðini düþündürüyor.
Bugün de CHP ve MHP için kritik. Üç Ergenekon ve Balyoz sanýðý için tahliye talebi mahkemeler tarafýndan karara baðlanacak. Mahkemeler ayrýca 6 KCK sanýðunýn da durumunu görüþecek. Yargýnýn tahliye talebini red etmesi CHP ve MHP’yi karýþtýrabilir.
AKP, Hatip Diclê’den boþalan koltuðu kazanarak milletvekili sayýsýný 327’ye çýkardý. Artýk bir kaç transferle hiç bir parti ile uzlaþmadan baþkanlýk sistemini içeren kendi anayasa taslaðýný referanduma götürebilir. Eðer AKP’nin stratejisi bu yöndeyse, piyasalarýn arzuladýðý cari açýða karþý köklü önlemler de gelmez.
Piyasalar, dün öðleden sonra ara seçim ve referandum korkusu yaþamaya baþladý. Bu sabah Asya’da güne çok kötü bir baþlangýç yaptýk, satýþlar Avrupa’ya da sýçrarsa, TL yine baský altýnda kalacak. TCMB’nin bugün saat 14:00’de açýklayacaðý kararý ile piyasalara güven vermesi þart oluyor. Aksi halde siyaset yargýnýn yarattýðý krize çare buluncaya kadar politik risk primi yüksek seyredecek.
Atila Yeþilada

[eren@]

PIIGS Krizi Bitmek Bilmiyor, Hedefte Ýtalya Var

S&P ve Moody’sin Kýbrýs Rum Kesimi’nin kredi notunu düþürmesi ile sayýlarý artan PIIGS klubü üyelerinden Ýspanya ve Ýtalya’nýn da baþý dertten kurtulmuyor. Ýtalya’nýn Alman gösterge tahvili ile arasýndaki faiz farký Euro-tarihi rekorunu kýrarken, iki ülkenin CDS fiyatlarý da yeniden yükseliþe geçti. Traderlar Ýtalya’nýn hedef tahtasýna yerleþtiðini öne sürerken, Berlusconi 3 Aðustos’da parlamentoda muhalefete hesap verecek.
Ýtalyan 10 yýllýk tahvilinde getiri %6.01’e yükseldi, hatta bir ara tarihi rekoru olan %6.027’in de üstüne çýktý. Zayýf PMI ve ABD ISM verileri ABD 10 yýllýk gösterge tahvili ve Avrupa göstergesi Alman Bund’larýna güçlü alým getirdi.
Fakat erken seçim ilan eden Ýspanya’nýn piyasalarý vurgun yedi. Ýspanyol 10 yýllýk tahvili %6.19 getiriden iþlem görüyor. Bazý uzmanlarýn görüþüne göre 10 yýllýklarda getirinin %6’nýn üstüne çýkmasý ve o bölgede tutunmasý, ülkenin borç darboðazý yaþayabileceðinin öncü göstergesi.
Ýspanyol CDS’lerinde fiyat 9 baz puan artarak 374 baz puana týrmandý. Ýtalya’nýn CDS’leri ise 7 puan artýþla 331 puandan iþlem görüyor. Bu rakam, 10 milyon Euro’luk tahvil portföyünü sigorta etmek için 331 bin Euro ödenmesi gerektiðini ifade ediyor. Her iki CDS de Yunan krizi zirvelerinin sadece bir kaç kademe altýnda.
Uzmanlara göre zayýf ekonomik veri tüm PIIGS’ler için tahvil faizlerinin daha da yükselmesi anlamýna gelecek. Çünkü, bu ülkelerin içine düþtükleri borç bataðýndan kurtulmalarýnýn tek yolu hýzla büyüyerek daha fazla bütçe geliri üretmeleri.
ABD ISM verisinin ardýndan Yunan, Portekiz, Ýrlanda ve Belçika CDS fiyatlarý da yükseliþe geçti.
ABD’de ise Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti liderleri milletvekili ve senatörleri yakýn markaja alarak bu akþam yapýlmasý beklenen oylamalarda fireyi azaltmaya çalýþýyor. Demokratlar pakette zenginler için vergi artýþý olmamasýndan çok rahatsýz. Bu arada, en az bir kredi derecelendirme kuruluþunun yýl sonundan önce ABD’nin notunu indirmesi olasýlýðýnýn hala mevcut olduðu da Washington’dan gelen haberler arasýnda.
Atilla Yeþilada

[eren@]

Borç Krizi Bitmedi, Gözler AB’ye Döndü

ABD’de Obama’nýn imzaladýðý büçte açýklarýný azaltma ve federal hükümetin borçlnma tavanýný yükseltme yasasý borç krizi kaygýlarýný sona erdirmedi. Gözler hemen Euro-bölgesine dönerken, panik ataklarýn Yunanistan, Portekiz ve Ýrlanda üçlüsünden bölgenin dev ekonomileri Ýspanya ve Ýtalya’ya sýçramasý tehlikesi yükseliyor. Dün akþam gösterge Ýtalyan ve Ýspanyol 10 yýllýk tahvilirinde getiriler sýrasý ile %6.22 ve %6.41’e sýçradý.
UBS ekonomisti Simon Penn’e göre, 10 yýllýk gösterge tahvilde getirinin %7 limitini aþmasý halinde ülkeler borçlanmakta darboðaz yaþýyor.
CDS pazarýnda 10 milyon Euro’luk Ýspânyol tahvilini temerrüte karþý sigorta etmenin bedeli 420 bin Euro’ya; Ýtalyan tahvilleri için ise 368 bin Euro’ya yükseldi.
Ayrýca AB Kurtarma Fonu EFSF’de kalan kaynaðýn Ýspanya ve Ýtalya gibi büyük ekonomileri kurtarmaya yetmeyeceði endiþesi de gittikçe daha fazla konuþuluyor. Monument Securities’den Dean Matthews “En büyük sorun belirsizlik. Piyasalar diken üstünde. Yatýrýmcýlar kurallarýn her hafta deðiþtiðinden yakýnýyor” yorumunda bulunurken, uzmanlar AB’de siyasi irade eksikliðinin de kriz telaþýna yakýt döktüðü düþüncesinde.
Avrupa’da para hýzla daha güvenli sayýlan Alman Bund’larý ve Ýngiliz gilt’lerine kayýyor. Her iki tahvil de Ekim 2019’dan bu yana en yüksek fiyata yükseldi.
Berlusconi bugün parlamentoda açýklama yapacak, muhalefetin ek bütçe tedbirleri isteyeceði bildiriliyor. Ýtalya’nýn Eylül’de yapacaðý 62 milyar Euro yeniden borçlanma öncesi daha önce ilan edilen 40 milyar Euro’nun üstünde kesintiler yapmasý isteniyor.
Tüm bu olumsz geliþmelere raðmen Euro/dolar bu sabah Asya’da hala 1.4192’de. Traderler futures pazarýnda AMB’nýn önümüzdeki 12 ayda yapacaðý faiz artýrýmý beklentisini 40 baz puandan 20 baz puan indirirken AMB’nýn yarýn toplantýsýndan sonra güven verici açýklamalar yapmasý umuluyor.
Atilla Yeþilada

[eren@]

BoJ Yen’e Müdahale Ediyor
Asya’da bu sahah borsalar güne yine keyifsiz bir baþlangýç yaptý. Wall Street’in son saatte dirilerek artýya geçmesi Asya borsalarýna yaramadý, çünkü ABD’de ithalat talebinin daralacaðýna dair bir dizi veri geldi. Günlerdir aþýr güçlü yen’in ülkede yeni yeni filizlenen büyümeye darbe vuracaðýný piyasalara anlatmaya çalýþan Maliye Bakanlý’ðý sonunda Bank of Japan’den (BoJ) kura müdahele etmesini istedi.
Asya açýlýþýnda baþlayan müdahele TSÝ 05:00’de sürüyor. Ýlk sonuçlara göre dolar/yen 77’den 78.5’e kadar yükseldi. Geçen ay %5 deðer kazanan yen, Toyota ve Mitsubishi gibi þirketlerin karlarýný çok kötü etkilemiþ, deprem sonrasý toparlanmayý yavaþlatmaya baþlamýþtý. Müdahaleye diðer merkez bankalarý katýlmadýðý için ne denli kalýcý yada etkili olacaðý belirsiz. Dün de Ýsviçre Merkez Bankasý referans faizi sýfýra çekerek güçlü para birimine müdahele etmiþti.
Müdahele sürecinde Nikkei225 %1.1 deðer kazanýyor, ama diðer borsalar tatsýz; MSCI Asya-Pasifik Endeksi halen %0.2 kayýpla günü sürdürüyor.
Atilla Yeþilada

[eren@]

Telaþlanmayýn, Dünya Batýyor 5 Aðustos 2011
Günaydýn, nasýlsýnýz? Sahurda iyi beslendiniz mi? Tanrý size kolaylýk versin, çünkü günü kahve ve sigara olmadan atlatmak biraz zor olacak. Bir dost tavsiyesi? Bayram için program yapmayýn. Dünya batabilir. Telaþlanmayýn caným, sadece bildiðimiz anlamda Batý medeniyetinin son günlerini yaþýyoruz. Nükleer holocosttan sonra baþka bir canlý türü yerimizi alacak. Olur böyle þeyler, her genç medeniyetin baþýna gelir.
Þaka bir yana, Lehman Brothers’dan bu yana en derin panik ataðýnýn ortasýndayýz. Hafta baþýndan bu yana bu yana global borsalarda kayýp 4.5 trilyon dolarý aþtý. Bu panik ataðýnýn 3 büyük nedeni var. Birincisi, iki hafta öncesine kadar yýlýn üçüncü çeyreði sonunda küresel ekonominin toparlanacaðýna dair konsensus vardý, gelen verilerle daðýldý. Yatýrýmcýlar 2012 yýlýnda %4.5 olmasý beklenen bir büyüme yerine, küresel resesyon veya belki de %3.5 gibi Yeni Normal Dünyasý’ný anýmsatacak bir senaryoyu fiyatlarda iskonto ediyor. Ýkincisi, iki gündür AB Komisyon Baþkaný Manuel Barroso ve dün AMB Baþkaný Trichet’den gelen açýklamalar AB PIIGS krizinin kök saldýðýnýn iþareti olarak algýlandý. Üçüncüsü, yatýrýmcýlar bu sefer büyük devletlerin bütçe veya para politikasý yoluyla olasý bir resesyona müdahale etmesinin imkansýz olduðunu düþünüyor.
Bunlardan AB boyutunu biraz açalým, çünkü Türkiye’nin baþýna gelecekleri görmek açýsýndan iþimize yarayacak. AMB Baþkaný Trichet dün bankalara ek likidite saðlayacak yeni mekanizmalarýn devreye girdiðini ve Banka’nýn yeniden PIIGS tahvili alýmýna baþladýðýný ilan etti. Artýk isteyen bankaya 6 aya kadar repo yapýlacak. Bu niye kötü haber diyorsanýz, mantýk basit. Daha bir gün önce AMB parasal sýkýlaþtýrma sürecinden taviz verilmeyeceðini vurguluyordu, birden bankalarý kurtarma derdine düþtü. DÝBS alýmlarý için de benzer algýlama geçerli. AMB PIIGS’in piyasalardan borçlanamama, hatta temerrüt riskinin yüksek olduðunu düþünüyor olmalý ki böylesine radikal karar aldý. Ýlk defa geçen sene uygulanan DÝBS alýmlarý hem bazý guvernörlerin, hem de Almanya gibi üye ülkelerin büyük tepkisini çekmiþti. AMB’nýn hiç yapmak istemediði iki iþlemi baþlatmasý, risklerin daha önce öngörülenden çok daha yüksek olduðu çýkarýmýný da beraberinde getirdi.
Peki bu panik ataðý ne zaman yatýþýr derseniz, cevap yukardaki açýklamalarýn içinde. Birincisi, ekonomide yeni büyüme patikasýnýn ne olacaðýna dair belirginlik oluþmasý lazým, ya da fiyatlarýn kötümser senaryo ile uyumlu hale gelinceye kadar düþmesi. Bence hala AB dýþýnda resesyon riski %40, AB’de ise %60 filan. Hafta sonunda yatýrýmcýlar biraz serin kanlý düþündüklerinde, satýþlarýn abartýlý olduðunu, F/K ve spreadlerin az-çok yeni ihtimal daðýlýmýný doðru yansýttýðý kararýný verecekler. AB’nin çok ciddi bir borç sorunu olduðu doðru, ama çözüm bulmak bu denli de acil deðil. Yunanistan, Portekiz ve Ýrlanda’nýn aksine, Ýspanya ve Ýtalya en kötü faiz-büyüme senaryolarýnda bile daha 4-5 yýl kamu borçluluk oranlarýný bu seviyede sürdürebilir. Ayrýca her iki ülke de bir süre kredi pazarýndan borçlanmayý kesebilecek kadar cephaneye sahip. Bence AB liderlerinn olaðanüstü zirve toplanacaðýný açýklamasý, ya da 21 Temmuz zirvesinde alýnan kararlarýn acilen hayata geçirileceðini taahhüt etmesi ile panik atak tamamen sona erer.
Borsa deðeri ile tüketici güveni ve harcama eðilimi arasýnda doðrudan bir baðlantý var. Eðer bu paniðin önü 1-2 hafta daha alýnamazsa, iþte o zaman resesyon kesinleþmiþ olur. ABD’li tüketiciyi ele alalým. Servetinin iki temel kaleminden konutun fiyatý (deðeri) yýlbaþýndan bu yana geriliyor. Ýkinci kalem olan emeklilik fonunda bu senenin kazancý da silindi gitti. Zaten, iþ bulma umudu düþük, geliri de artmýyor, hemen kesiverir harcamalarý. O zaman bittik, çifte dönüyoruz.
Ýkinci bir felaket senaryosu daha var. Lehman benzeri, finansal sistemde çok kritik rol oynayan bir kurumun batmasý, veya piyasanýn týkanmasý. Açýkçasý, buna çok fazla ihtimal vermiyorum. Lehman Krizin’den bu yana alýnan tedbirlerle sistem bu türk risklere karþý daha dirençli hale getirildi. Ayrýca, BoJ, Fed ve AMB her an isteyen kuruma likidite vermeye hazýr. Ama, finansal sistem o denli entegre ve girift ki, hiç düþünmediðimiz bir yerde darboðaz oluþabilir. Mesela, Avrupa menþeli bankalar tahvil ihraç edemeyebilir, kredileri keserler.
Açýkçasý, eðer finansal kurumlarýn batmayacaðý düþünülüyorsa, ben olasý bir Ýkinci Dip’e karþý fazla bir önlem gerektiðine da kanaat getirmiþ deðilim. Býrakýn, dünya bir resesyona girsin, sonunda kapitalizm bu, her sene büyümek zorunda deðiliz. Resesyonlarýn öðretici, yenileyici ve gençleþtirici niteliklerinden de ara sýra istifade etmek lazým.
Gelelim güzel ülkemize. Sn Erdoðan’ýn tahmin ettiði gibi bu kriz bizi teðet, hatta teðet-altý geçer mi? Þaka gibi ya. AKP’nin ekonomik baþarýsýnýn en önemli sonuçlarýndan biri Türkiye’yi küresel pazara eklemlemesi. Anadolu sermayesi artýk Afrika’dan Patagonya’ya her yerde baþgösteriyor. Turizmle ve kredi kanalýyla dünyanýn göbeðine uçkurumuzdan baðlýyýz. Dünyada bir resesyon olursa, derhal bizde de resesyon baþgösterir. Hele AB’de resesyon olursa, bunun bize misliyle yansýmamasý imkansýz.
Dün TCMB’nin aldýðý kararlarý ikiye ayýrmak lazým. Birincisi, þu anda yaþadýðýmýz panik ataðýna karþý alýnanlar, yani O/N faiz koridorunun daraltýlmasý ve F/X ihaleleri, hatta doðrudan müdahale yolu ile piyasalara döviz likiditesi verilmesi. Tebrikler ve alkýþlar. Son derece doðru kararlar bunlar. Tabii ayný zamanda Kasým’da baþlatýlan post-modern para politikasýnýn tamamen iþkembe-i kübradan bir fasafiso olduðunun da itirafý.
AMA, referans yani haftalýk borç verme faizini 50 baz puan indirmek, Türkiye’de cari açýðýn kriz yol açmasýný kesinleþtiren bir karardýr. Ben TCMB’nin ekonomide soðuma olduðu, bunun da yýl sonunda cari açýðýn GSYIH’ya oranýný düþüreceði tezine hiç inanmadým. Doðru olsa bile, 50 puan faiz indirimi ile yýlbaþýndan bu yana yapýlan tüm parasal sýkýlaþtýrma geri alýndý, cari açýk yeniden büyümeye geçecek. Farzedelim hakkaten AB’de resesyon oldu, bizde faizleri sýfýrlasan da iç talebin çökmesini engelleyemeyiz. Ama, faiz indirimine giderek iç talepteki gerilemeyi geciktiriyoruz, dolayýsý ile dýþ finansman baðýmlýlýðý sürüyor, fakat artýk o kaynak yok. Faiz ve kurda karar öncesine nazaran çok daha büyük oynaklýk yaratýlacak. Tersini düþünün, bu panik ataðý geçici ve dünya dördüncü çeyrekte yeniden toparlanacak. O zaman da cari açýk GSYIH oraný %10’u da aþar, yine finansman bulmak imkansýz hale gelir.
TCMB’nin haftalýk faizleri indirme kararý bazý basýn organlarýnda “Yüksek Faiz Lobisine Balyoz” þeklinde manþetlerle kutlandý. Gülümsemekle yetiniyorum. Haftalýk faiz TCMB’nîn borç verdiði faiz, o indirildi. Gecelik faiz, TCMB para satýn aldýðý faiz, o 350 baz puan arttý. Yani, yüksek faiz lobisine gün doðdu, fahiþ faizden TCMB’ye para satacak. Teþekkürler TCMB, sen yüksek faiz lobisiyle hep böyle mücadale et. Yeni 35 metrelik sürat teknemin adýný PPK koyacaðým. Herkese iyi kýyametler, ben TL cinsinden ne bulduysam þortladým, altýn opsiyonlarý aldým, keyifli bir hafta sonu planlýyorum.

[eren@]

G7’den Beklenen Açýklama Geldi
8 Aðustos 2011



Asya borsalarý açýlýr açýlmaz, G7’den ortak açýklama geldi. Yedi büyük ekonominin maliye bakanlarý ve merkez bankasý baþkanlarýnýn imzasýný taþýyan açýklamaya göre, piyasalarda istikarsýz seyri önlemek için her türlü ortak önlem alýnacak. Gereken likidite verilirken, büyümeyi desteklemek için de çözüm arayýþlarý baþlýyor. Ayrý açýklamalarla Bank of Japan dolar almaya devam edeceðini, AMB’sý ise Ýspanyol ve Ýtalyan tahvilleri satýn almaya baþlayacaðýný beyan etti.
G7 liderleri Ýspanya ve Ýtalya’nýn yeni istikrar programýna güven duyduklarýný hatýrlatýrken, öte yanda da ikinci Yunan kredi paketinde özel kreditörlerin alacaklarýnýn yeniden yapýlandýrmaya zorlanmasýný “çok istisnai” bir durum olarak niteleyip, diðer kredi alan ülkelere yatýrým yapanlar için uygulanmayacaðý taahhütünde bulundular.
Ancak, bütçe açýklarý nedeniyle her an not indirim baskýsý altýnda olan, siyasi olarak kamplara bölünen ve kendi ekonomileri düze çýkartmak için çözümde anlaþamayan G7 politikacýlarýnýn hangi yöntemlerle büyüme ve istihdama destek vereceði kestrilemiyor. Yük yine merkez bankalarýnýn sýrtýnda olacak. Kurlarda aþýrý oynaklýða karþý döviz piyasasýna müdahale, bankalarýn fonlama sýkýntýsý yaþamasýna karþý ise sisteme bol miktarda likidite verilecek.
Dünya Pazartesi sabahýna bir kez daha kýrmýzý alarmda uyanýyor.
TSÝ 04:00’de Asya’da Nikkei225 %1.09 geriliyor. Dolar Japon yeni ve Ýsviçre frangýna karþý deðer yitiriyor.
Atilla Yeþilada

[eren@]

Kriz Teyet Geçmez, Böbreklerde Aðrý Yapar
8 Aðustos 2011


Atilla Yeþilada


Atilla Yeþilada
Dünya Lehman Brothers’in battýðý günlerden bu yana en aðýr panik ataklarýndan birini yaþýyor. Türkiye’de ise TCMB tedbir üstüne tedbir alýrken, hükümet “bu sefer kriz teyet bilem geçmez” diye millete gaz veriyor. Bence de teyet filan geçmez, doðrudan kalýn barsak yoluyla böbreklere çýkar. Ama telaþlanmayýn, bu panik ataðý ortamýnda geleceði görmek çok zorlaþsa da, dünya ekonomisinin düze çýkmasý batmasýna göre çok daha yüksek bir olasýlýk. Ýlginçtir, halen uygulanan politikalarla Türkiye’nin iþi dünya ekonomisinin toparlandýðý bir yarýnda çok daha zor.
Ne olacaðýný anlamak için önce sorunlarý iyi teþhis etmek lazým, yoksa TCMB’nin düþtüðü yanýlgýlara düþeriz. Dünyanýn iki tane çok büyük sorunu var. Birincisi, yýlýn ikinci çeyreðinin sonunda, hatta öncü Temmuz verilerine göre dünya ekonomisi hemen hiç bir ekonomistin beklemediði ölçüde yavaþladý. EÐER, yýlbaþýndan bu yana toparlanmayý sürekli tökezleten þoklar devam ederse, 2007/2008’den sonra ikinci kez küresel resesyona girebiliriz. Ýkinci sorun ise AB üyelerinin gittikçe yayýlan kamu borcu krizini çözmeye niyet veya iradeleri olmamasý.
Panik ataðý S&P’nin ABD’nin notunu indirmesinden, AB’de Ýtalyan ve Ýspanyol tahvillerine aniden baþlayan saldýrýya kadar bir dizi nedenin yatýrýmcý psikolojisinde çok ani bozulma yaratmasýndan kaynaklanýyor. Bu tür ataklar kapitalist ekonomik düzen ve insanlýðýn tabiatýndan kaynaklanýr. Bir kaç gün içinde de geçer. EÐER Avrupa Merkez Bankasý ikincil piyasada Ýtalyan ve Ýspanyol DÝBS almaya karar vermeseydi, panik ataðý gerçek bir finansal bulaþmaya dönüþebilirdi. Yani, DÝBS borçlanma faizleri çok borçlu devletlerin kamu refinansmanýný taþýnamayacak kadar pahalý hale getirirken, öte yanda bilançolarda DÝBS’lerin deðer kaybetmesi yoluyla tüm AB bankacýlýk sistemine yayýlýrdý.
Bir sabah kalktýðýmýzda Lehman cesametinde bir AB menþeli kurumun battýðýný okur, ardýndan bu kurumun hiç beklenmedik yerlerde, mesela Güney Kore’de baþka kurumlarýn batmasýna neden olduðunu, New York’da para piyasasýnýn kitlendiði filan duyardýk. Ýþte bu gerçek bir facia olurdu. Resesyonlar tek baþlarýna öldürücü olmuyor, ama mali krizlerle birlikte vururlarsa, hastanýn ayaða kalkmasý bir hayli güçleþiyor.
Eðer bu panik ataðý bir kaç hafta daha yatýþmaz da, borsalar Lehman’dan bu yana kazandýklarý %80-90 civarýnda primi geri verirlerse, o zaman DA ikinci bir resesyon kaçýnýlmaz olur. Borsalarýn geliþmiþ ekonomilerde iki iþlevi var. Birincisi iþdünyasý ve tüketici borsanýn seviyesine bakarak gelecek hakkýnda kararlar alýyor. Ýkincisi, konuttan sonra bireylerin ikinci önemli servet kaynaðý borsa birikimleri. Serveti aniden eriyen aktörlerin de tüketimi azalttýðýný biliyoruz. Bu korkutucu bir olasýlýk, ama iþler o raddeye gelirse Fed Cumhuriyetçiler’i filan dinlemeyip QE3’e giriþir. ABD’de 10 yýllýk gösterge tahvilde getiri %1.5’lara ininceye kadar, eþþeðin kulaðýna su kaçýncaya kadar para basar.
Küresel resesyondan kaçýnacaðýz, ama AB’de bir resesyon gittikçe daha olasý hale geliyor. Eðer AB ekonomisinde çeyrekten çeyreðe büyüme 4Ç’de “0” olûr, gelecek yýlýn ilk çeyreðinde da daralma baþlarsa, þaþýrmam. AMB’nin faiz indirimlerini askýya almasý, ya da DÝBS alarak kendi Euro-QE’sini baþlatmasý da bu olasýlýk daðýlýmýný çok deðiþtirmez. AB’de gerçek bir güven krizi yaþanýyor; onu da AMB deðil, Merkel çözer. Merkel de çözemez, Almanya isyan çýkar.
Özetleyelim. Küresel bir resesyon hala %40 ihtimal. AB’de resesyon %60. Hem küresel resesyon, hem de kredi darboðazý, yani, ülke ve ekonomik aktörlerin her hangi bir faizden krediye eriþememesi senaryosu ise %20 filan. Peki bu senaryolardan Türkiye nasýl etkilenir? AKP’nin 9 yýllýk iktidarýnda en büyük baþarýsý, Türkiye’nin globalleþme rüzgarýna katýlmasýnýn önündeki tüm engelleri kaldýrmasý oldu. Arýtk, ekonomimiz tarým hariç küresel pazarýn ve tedarik zincirinin önemli halkalarýndan biri. Dolayýsý ile eðer dünya resesyona girecekse, bize bir þey olmaz demek mantýða aykýrý. Dünyada talep %10 düþse, bizim ihracat 15 milyar dolar civarýnda azalýr, bu da yýllýk GSMH büyümesinden %2 iki traþlar. Tabii, bu ilk tur etki, sanayi þirketleri iþçi çýkarttýkça, tüketim de azalýr, belki GSMH bir yýl içinde %3 civarýnda düþer. Ayrýca turizmden kaybederiz, ama gerileyen petrol ithalatý faturasýndan bir miktar kazanýrýz. Bu sene %6-6.5 büyümeden gelecek sene %2-3’lere yavaþlamak çok olasýdýr.
Peki bu durumda TCMB’nin yapmaya karar verdiði gibi faizleri düþürmek iç talebi, TL’nin deðerini düþürmek de ihracatý canlý tutabilir mi? Birinci soruya cevap hayýr. Çünkü, tüketimin ve sabit sermaye yatýrýmýnýn artmasý için faiz sadece deðiþkenlerden biri. Eðer AB’deki güven bunalýmý insanýmýzý ve iþdünyamýzý da etkilerse faiz sýfýr da olsa iç talep fazla hareketlenmez. TL’nin çok düþük deðeri dýþarda gerileyen talebin olumsuz etkisini SADECE kýsmen telafi eder. Eðer küresel resesyona karþý ekonomiyi korumak gerekirse asýl yük hükümetin üstüne düþer. Bütçe harcamalarýnýn artýrýlmasý gerekir. Dolayýsý ile TCMB’nin yaptýklarý yanlýþ deðildir.
Yukarda sunduðum analiz çok basit varsayýmlar üstüne kurulu. Mesela cari açýk seviyesinin yatýrýmcýlar üstündeki etkisini ve finansman sorununu göz önüne almýyor. Bu deðiþkenleri de denkleme taþýdýðýmýzda, alýnan kararýn ne denli yanlýþ olduðu ve krizin Türkiye üstündeki etkisini bastýrýcý deðil, katlayýcý yönde çalýþtýðýný göreceðiz.
Bir kez, eðer küresel veya AB çapýnda resesyona gidiyorsak, korkacaðýmýz ihracat veya iç talepte yavaþlama deðil, cari açýðýn finansmaný olmalýdýr. Gelecek sene en iyimser ihtimalle 120 milyar dolar dýþ finansman ihtiyacýmýz olacak. Eðer AB resesyona girecekse, AB bankalarý de gittikçe eriyen sermayeleri nedeniyle kredileri kýsacakca, Türkiye’nin bu finansmana eriþimi 2010-2011 yýllarýna nazaran çok daha zor olacak. Bu sefer öyle olmayacaðýný umuyorum, ama genelde küresel resesyon beraberinde sýcak paranýn Türkiye gibi riskli piyasalardan kaçýp altýn, ABD ve Alman devlet tahvili gibi güvenli limanlara sýðýnmasýný da beraberinde getirir. Ýþte bu senaryoda, o 120 milyar dolarý bulmak hayal olur. TCMB’nin ve banka-þirket sektörünün dýþ varlýk satarak borçlarý ödemesi dönemi baþlar.
Eðer resesyon beraberinde kredi darboðazý ve sýcak paranýn kaçýþýný da getirecekse, TCMB’nin 8 ayrý yönden aldýðý tedbirlerin de etkisi sýfýra yakýn olur. Faizi %20 de yapsanýz, %0’da yapsanýz, Türkiye’ye kredi veya finansal yatýrým gelmez, çünkü kaçýþ nedenleri bizden kaynaklanmýyor, paranýn anavatanýndan kaynaklanýyor. Bu durumda ise yapýlacak olan haftalýk faizleri indirmek deðil, artýrmak olur. Faizler arttýkça iç talebi kýsarýz, böylece dýþ finansman ihtiyacýmýz azalýr. Buna ek olarak bütçe harcamalarýnýn da kýsýlmasý gerekir ki borçlanma gereksinimi düþsün. Böylece dýþardan alamadýðýmýz kaynaðýn en azýndan bir kýsmýný özel sektör kamunun boþalttýðý tasarruf pazarýndan tedarik etsin.
Sn Erdem Baþçý’nýn bugün çeþitli kanallara çýkarak para politikasýný savunmasý çok doðru. Sn Baþçý’yý dinledim ve birey olarak çok etkilendim. Mr. Sakin Güç. Eðer bu post-modern ve super-dandik para politikasýndan vazgeçerse, seneye yýlýn merkez bankasý baþkaný seçilir. Zaten, ben Sn Baþçý’yý yanlýþ politikalar izlediði için suçlamýyorum. Eðer ortada bir suç varsa, o da AKP’de. Faizden nefret eden onlar. AKP öylesine saldýrgan ve hukuk dinlemez bir iktidar anlayýþý güdüyor ki, yargý ve TSK bile yýldý, Sn Baþçý baþeðmeyip de ne yapsýn?
Sn Baþçý bugün zaten gönülden AKP’ye meyil vermiþ yerli aktörleri ikna etti, ama ideolojik gerekçelere göre para politikasý belirlenmesi diye bir model tanýmayan yabancýlar hala þaþkýn. Zaten, bugün de piyasalarda bu gerçeði gördük. Yabacýnýn hakim olduðu borsa ve dövizde (TL piyasasý) yoðun satýþlar yaþanýrken, yerli kurumlarýn egemenliðindeki DÝBS’de prim vardý. Bu asimetrik algýlama savaþýný kimin kazanacaðý belli: Yabancý.
Ama inanýn bana, Türkiye’nin asýl odaklanmasý gereken bu hipotetik senaryolar deðil. Faiz indiriminin zararý eðer dünya ekonomisi 4Ç2011’de toparlanýrsa görülecek. Þimdi faiz indirerek verdiðiniz yakýt, kendiðilinden yavaþlayan iç talebe doping etkisi yapacak. TCMB en kritik öngörüsünün tutmadýðýný görecek: Yani, sene sonunda cari açýk/GSYIH oraný hala %10’un üstünde kalacak. O zaman Türkiye çok sert bir kredibilite þoku yiyecek. Yabancýlarýn yanýnda yerliler de satacak, S&P ve Moodys not indirimine gidecek. Bir þey daha olacak: Ýhracatçýyý subvanse etmek için yükseltilen kur enflasyon olup kalýn barsaklarýmýza kaçacak. Teyet geçti, geçmedi derken, dýþ dünya bize narkozsuz kolonoskopi uygulayacak.

[eren@]

Panik Bitti, Boðalar Arenada
10 Aðustos 2011



ABD Merkez Bankasý Fed piyasalarý ipten aldý. Dün akþam FOMC (PPK) toplantýsý ardýndan yapýlan yazýlý açýklamada, Fed’in 2013 ortalarýna kadar faizleri “çok düþük tutacaðý” ve “gerekirse ek önlemler alacaðý” vurgulanýrken, vadesi gelen DÝBS ve tahsil edilen faizlerin de yeniden bilançoya eklenmesi yöntemiyle likiditenin sabit tutulacaðý vurgulandý.
Wall Street Fed açýklamasý öncesi ve hemen sonrasýnda alýþýlmadýk bir oynaklýk sergileyerek QE3 bekleyenlerin sayýsýnýn hiç de az olmadýðýný ortaya koydu, fakat sonunda iyimserler galip geldi. DJ30 ve S&P500 2008’den bu yana en sert bir günlük çýkýþlarýný yaptýlar. DJ30 %3.98, S&P500 ise %4.74 artýþ gösterdi.
ABD DÝBS pazarýnda ise daha büyük heyecanlar yaþandý. Gösterge 10 yýllýk tahvilde getiri bir ara %2.03’e kadar geriledikten sonra %2.23’den kapandý. Kýsa vadeli kaðýtlarda faizler hýzla düþtü.
Bu sabah Asya’da Tokyo saati ile 10:00’de MSCI Asya-Pasifik Endeksi de boðalarýn arenaya geri döndüðünü müjdeliyor, prim %1.6. Nikkei225 %1.69 yukarda. Euro/dolar ise uzun süre düþük faiz vaadini beðenmedi, parite 1.4358, Japon yeni dolara karþý yine 77 düzeyine güçlendi. Bloomberg anketi ve Çin’den gelen haberlere göre Çin Merkez Bankasý PBoC parasal sýkýlaþtýrmayý 2012 ortalarýna kadar askýya alabilir.
Piyasalarda hýzlý yön deðiþimini New York’dan Abdullah Karataþ “açýk pozisyonlarýn kapatýlmasý” olarak yorumlarken, bir çok yatýrým bankasý henüz sürdürülebilir bir ralli için zemin oluþmadýðý kanaatinde. Fed’in açýklamasýnda yer alan önümüzdeki çeyreklerde büyümenin daha önce öngörülenden yavaþ seyredeceði ve görünümde aþaðý yönlü risklerin arttýðý cümlelerinin yukarý yönlü desteði azalttýðý görüþü var.