Çin'in kuzeybatýsýndaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin merkezi Urumçi'de yüzlerce kiþi bu sabah yeni protestolar için sokaða döküldü. Polisle göstericiler arasýnda çatýþmalar çýktýðý bildirildi.
Yabancý haber ajanslarý çoðunluðu kadýn olan protestocularýn önceki gün meydana gelen olaylardan dolayý yakýnlarýnýn keyfi olarak gözaltýna alýnmasýna tepki gösterdiði belirtildi.
Göstericilerin sloganlar attýklarý, yumruklarýný havaya kaldýrdýklarý ve Pazar gününden bu yana gözaltýna alýnanlarýn serbest býrakýlmalarýný istedikleri kaydedildi. Bazý göstericilerin ayakkabýlarýný fýrlattýklarý ve kendilerine karþý tazyikli su kullanma tehdidinde bulunan polise direndikleri öðrenildi. Gösteriye katýlan Uygur Türkleri, barýþçý bir protesto eyleminin devletin yürüttüðü bir þiddet eylemine dönüþtüðünü savundu.
Urumçi'de iki gün boyunca güvenlik güçleriyle Uygur göstericiler arasýndaki çatýþmalar sonucu Çin devlet medyasýna göre en az 156 kiþi ölmüþ, 1080 kiþi de yaralanmýþtý. Ölen ve yaralananlardan kaçýnýn gösterici, kaçýnýn olaylar sýrasýnda orada bulunan ya da göstericilerce hedef alýnmýþ kiþiler olduðu bilinmiyor.
Çin yetkilileri, Sincan'ýn en büyük ikinci kenti Kaþgar'a da yayýlan gösteriler sonrasý 1434'den fazla kiþinin de gözaltýna alýndýðýný duyurdu.
Ülkedeki resmi haber ajansý Þinhua, olaylarýn nedeni olarak gösterilen ve 26 Haziran'da Guangdong eyaletindeki bir oyuncak fabrikasýnda meydana gelen kavgaya karýþtýklarý iddia edilen 15 kiþinin tutuklandýðýný aktardý. Þinhua, tutuklananlarýn çoðunun Guangdonglu olduðunu ve 400'den fazla polisin diðer þüphelileri aradýðýný beyan etti.
ÖLEN VE TUTUKLANANLARLA ÝLGÝLÝ AYRINTI VERÝLMÝYOR
Çin kaynaklarý, olaylarýn 25 Haziran'da bir fabrikada çýkan kavgada 2 Uygur'un öldürülmesi üzerine çýktýðýný belirtirken, deðiþik kaynaklar söz konusu olaylarda ölümlerin çok daha fazla olduðunu bildiriyor.
Þinhua'nýn haberinde, olaylarda ölen ve tutuklananlarýn etnik kimlikleriyle ilgili ayrýntýlara yer verilmedi.
Reuters Ajansý'nýn yerel gözlemcilere dayandýrarak verdiði haberinde ise, polisin Uygurlar'ýn yaþadýðý yerlerde ayrým gözetmeden þiddet uyguladýðý bildirildi.Polisin, Uygurlar'ýn evlerine de girdiði belirtilen haberde, özellikle gençlerin tutuklandýðý ifade edildi.
AP Ajansý'nýn haberinde de, adý açýklanmayan bir Uygur'un dile getirdikleri, ''Han Çinliler'i hep eþit olduðumuzu, büyük bir ailenin üyeleri olduðumuzu söylerler ama her zaman ayrýmcýlýk yaparlar'' biçiminde özetlenirken, bir Çinli'nin ''Bunlarýn tek nedeni suçlulardýr, sahip olduklarýyla asla mutlu olamýyorlar'' ifadelerini kullandýðý kaydedildi.
Çin yönetimi, Uygurlar'ýn bölgeye yollar, okullar, hastaneler ve petrol kuyularý açýlmasýndan dolayý minnettar olmalarý gerektiðini sýklýkla dile getiriyor.
BAÞKA KENTLERE DE SIÇRAYABÝLÝR
Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki olaylar nedeniyle Urumçi'de 1434 kiþinin tutuklandýðý, protesto gösterilerinin baþka kentlere de sýçrama olasýlýðý bulunduðu bildirildi.
Dýþ dünyayla iletiþimin tamamýyla kesildiði, baðýmsýz kaynaklarýn geliþmeleri teyit edemediði bölgedeki geliþmelerle ilgili olarak Çin Resmi Haber Ajansý Þinhua, ''onyýllardýr görülmeyen ölçüde kanlý etnik çatýþmalarýn meydana geldiði ve 156 kiþinin yaþamýný yitirdidiði Uygur Özerk Bölgesi'nde polisin, 1434 kiþiyi çatýþmalardan sorumlu olduklarý kuþkusuyla tutuklandýðýný'' duyurdu.
Tutuklamalarýn, ek güvenlik güçlerinin bölgeye sevkedilmesinden sonra yapýldýðý belirtilen haberde, bölgenin ikinci büyük kenti Kaþgar'da da 200 kiþilik bir grubun protesto gösterisi yaptýðý belirtilirken, camide toplandýklarý ifade edilen bu grubun daðýtýldýðý kaydedildi.
Haberde, protestocu gruplarýn Kaþgar'ýn farklý yerleri ile yine gergin atmosferin bulunduðu Yili ve Aksu kentlerinde de biraraya gelmeye çalýþtýklarý ifade edildi.
ÖZERKLÝK
Türkiye'nin de aralarýnda olduðu türlü ülkelerdeki Uygur diasporasý temsilcileri, kýsa ömürlü Doðu Türkistan Cumhuriyeti'nin bulunduðu bölgede baðýmsýzlýk olmasa da en azýndan gerçek bir özerkliðin yerleþtirilmesi gerektiðini savunuyor.
Uygur diasporasý temsilcilerine göre, bölgeyi Çinlileþtirme politikasý izleyen Pekin yönetiminin nihai amacý, uyguladýðý baský, þiddet ve yýldýrma yöntemleriyle Uygurlar'ý asimile etmek.
Ayný kaynaklar, gerek daha önceki fabrikadaki olayda, gerekse protesto gösterisinden sonraki olaylarda ölenlerin sayýsýnýn çok daha az olduðunu, Pekin yönetiminin bunu kasýtlý olarak düþük gösterdiðini savunuyor.
Pekin yönetimi, olaylarla ilgili olarak Uygur Amerikan Derneði Baþkaný Rabia Kader'i kýþkýrtýcý olmakla suçlayarak, Kader'in ''Doðu Türkistan Ýslami Hareketi'' adlý örgütle baðlantýlý olduðunu ileri sürüyor. Sözkonusu örgüt, ABD'nin terör örgütleri listesinde yer alýyor.
Öte yandan, Ýnsan Haklarý Ýzleme Örgütü Asya temsilcilerinden Sophie Richardson, olaylarla ilgili baðýmsýz araþtýrma yapýlmasý konusunda Pekin yönetimine çaðrýda bulundu.
Richardson, ''Þiddeti kim baþlatýrsa baþlatmýþ olsun, yönetim yapýcý davranarak bölgedeki etnik gerginliði azaltmak için Uygurlar'ýn yakýnmalarýný dinlemeli, durumu daha da aðýrlaþtýrmamalý'' dedi.