şair eşref

[emeklica]

Neyzen TevfikSair Esref'i kendine "üstad" saymistir.EsrefNeyzen'den daha üstün ve etkili bir "yergi sairi'dir.

Asıl ismi Mehmet Eşref. Usulizade Hafız Mustafa Efendi'nin oğlu. İlköğrenimini Gelenbe'de tamamladı. Manisa'da Hatuniye Medresesi'nde Arapça ve Farsça dersleri aldı. Özel öğretmenlerden matematik tarih öğrendi. 1870'te Manisa Vilayeti Tahrirat Kalemi'nde memur olarak göreve başladı. Turgutlu Akhisar ve Alaşehir'de mal müdürlüğü yaptı. Fatsa kaymakamlığına atandı. Birçok ilçede kaymakam olarak çalıştıktan sonra Gördes kaymakamlığı görevine getirildi. Burada gördüğü yolsuzlukları şiirleriyle hicvedince bir yıl hapse mahkum edildi. Cezasının ardından İzmir'de gözetimde tutuldu. 1903'te Mısır'a kaçtı. Bir süre Fransa İsviçre ve Kıbrıs'ta yaşadı. Tekrar Mısır'a döndü Curcuna isimli mizah dergisinde yazılar yazdı. 2. Meşrutiyet ilan edildikten sonra İstanbul'a geldi. Eşref ve Musavver Eşref isimli mizah dergilerinde başyazarlık yaptı. Adana vali yardımcılığı görevindeyken emekliye ayrılıp Kırkağaç'a yerleşti. Yaşamının kalan bölümünü burada geçirdi. Türk edebiyatının hiciv ustasıdır. Tanık olduğu yolsuzlukların üzerine çekinmeden gitti. Hicviyelerini daha çok gazel kaside muhammes ve özellikle kıtalar biçiminde yazdı1847 yıllarında doğan Şair Eşref çeşitli yerlerde vali yardımcılığı ve kaymakamlık görevlerinde bulunmuştur.

Kaymakamlık görevinde bulunduğu sırada siyasi suç işlediği gerekçesiyle görevinden alınıp Istanbul'a getirilmiştir.

Evinde zararlı evrak bulundurmak suçundandan tutuklanıp mahküm edilen Şair Eşref tahliye edildikten sonra Mısır'a kaçmış burada değişik dergiler ve kitaplar yayımlamıştır.

[emeklica]

Türk Edebiyatı'nın büyük hiciv şairi olarak bilinen Şair Eşref'in en meşhur kıtalarından birisi:


Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için
Gelmesin reddeylerim billahi öz kardeşimi
Gözlerim ebnâ-yı âdemden o kadar yıldı ki
Istemem ben fatiha tek çalmasınlar taşımı...


Onun bugün Kırkağaç'ta, istasyon yoluna giderken kabri var ama ne yazık ki gerçekten mezar taşı çalınmıstır.

[emeklica]

Millete erbâbı mansıptan biri eşek demiş
Reddedilmez böyle bir söz amma ki pek can sıkar...
Olsa da millet eşek eşek diyen bilmez mi ki:
Sadrazamlarla vâliler de milletten çıkar...

[emeklica]

Eylemem ölsem kizbi ihtiyar
Doğru söyler gezer bir şairim
Bir güzel maznun bulunca Eşref'e
Kendimi hicveylemesem kafirim!

[emeklica]

Her biri kendince zulüm etmekte:
Insan bir memur görünce eskiya saniyor...
Ey zavalli,bos yere yakinma,bagirip çagirma;
Çünkü ezilenlerin ahini isiten hükümet bunu musîki saniyor!

ŞAİR EŞREF

[emeklica]

Abdülhamit'i ve onun Mabeyncisi Arap Izzet Pasa'yi
su kita ile ne güzel hicveder:
Besmele gûseyleyen seytan gibi
Korkuyorsun höt dese bir ecnebi
Padisahim öyle alçaksin kî
Izzetin nefsin Arap Izzet gibi.

[yagmur]

Tevfik'de küfürün en müstehceni bulunur.Fakat Neyzen'in manzumelerinde,kitalarinda,siirlerinde düsündürücü bir tarafi vardir.Eserleri dudaklarda tebessüm yarattigi kadar,kafalarda düsünceler yaratir.Felsefi,sosyal taraflari hiciv taraflari ile atbasi yürür.

Tevfik,sanatçi sifatiyla acimasizdir.Insanlari,onlarin kötülüklerini,iktidarin güçsüzlüklerini,ülkenin basina felaket getirenleri,yolsuzluklari (hiçbir merhamete kapilmaksizin) tasvir ettigi zaman daha büyük,daha essizdir.

Neyzen,hayvan yaratiklara özgü unsura yaklastikça psikolojisi,daha dogrusu psiko-fizyolojisi essizdir,bir derinlik ve dogruluk kazanir.Özellikle ilkel insani tasvir ederken,dili akicilik ve uyum kazanir.Dehasi ne büyüme,ne gerileme ne de gelisme bilir,sanatinda ne çiraklik,ne olgunluk ne gerileme dönemleri vardir.

Esref ise,tek cepheli kalmis,istibdadi,padisahi,zulmü,pasalarin ve hafiyelerin rezalet ve ahlâksizliklarini hirpalamis,ama Neyzen gibi sosyal sorunlarada deginmistir.

[yagmur]

Dagdan inenler

Akhisar esrafindan Ragip Pasa,Esref'i misafirlige çagirir.Esref yakin dostlarindan Zeytinzade Remzi Beyle birlikte gider.Bu arada Serif Pasa da Tokadizade Sekip'le birlikte gelip ayni eve konuk olurlar.
Serif Pasa,Akhisar 'da daha önceden gözüne kestirdigi bir bagi satin almak ister. " Haydi hep birlikte gidp su bagi görelim "
Esref'le Remzi Bey: " Biz yasli kisileriz.Bu sicakta onca yolu yürüyemeyiz " diye özür dileyerek evde kalirlar. Ev sahibiyle öteki konuklar Pasanin pesine takilirlar.Bir süre sonra,Serif Pasa ile çevresindekiler dönerlerken,Esref kalabaliga bir süre bakar ve sunlari söyler:

Bârekallah tabankes olarak
Mirimiran yine bagdan geliyor.
Seyredenler sanir ol manzarayi
Sürüsüyle ayi dagdan iniyor.

[yagmur]

Eseklere selam

Bir gün hiç sevmedigi amiriyle karsilasan Esref bu kisiye istemeye istemeye selâm verir.Oradan dogru Askeri Kiraathane'ye gider ve dostlarina sunu okur:

Gâvur Izmir'de sokaklar dardir
Bir selâm tavri ile can koruruz
Söyle dursun atlarla araba
Yolda eseklere biz hasdururuz.

[yagmur]

Esek ve Pasa

Kâmil Pasa,Kibris'a geziye gidiyordu.Esref'e " Bir istegin varsa getireyim " dedi.Esref buna çok sevindi: " Pasam görüyorsunuz artik yaslandim,yürüyünce yoruluyorum yokus da çikamiyorum.Bana bir Kibris esegi getirirseniz ömür boyu size duaciyim " der.

Kâmil Pasa'yi dönüsünde,Esref de karsilamaya gitmistir.Pasa, Esref'i görünce: " aaa, Esref, affedersin istedigini getirmeyi unutmusum,seni görünce esek aklima geldi " demis. Esref'de:

" Aman Pasam,üzülmeyin,o esek gelmese de olur,siz geldiniz,ya,sagolun."