stockbroker Nickli Üyeden Alýntý
Rüçhan hakký; ortaklýklarýn bedelli sermaye artýrýmlarýna mevcut ortaklarýn öncelikle katýlma hakkýdýr. Hisse senedi kuponlarýnýn temsil ettiði hak, ortaklýða karþý, sadece o hisse senedinin belge numarasýný taþýyan “Yeni Pay Alma Kuponlarý” nýn teslimi karþýlýðýnda ve hisse senedi ibrazýna gerek kalmaksýzýn kullanýlýr.
Borsada hisse senetleri iþlem gören þirketlerin, sermayelerini nakdi olarak arttýrma kararý almalarý halinde; hissedarlar, hisse senetleri üzerinde bulunan "Yeni pay alma kuponu"nu kullanarak ve sermaye artýþ "bedeli"ni (mevcut hisselerin rüçhan hakký kullanma deðeri ile bedelli sermaye oranýnýn çarpýlmasý sonucu bulunur) ihraççý þirkete ödeyerek sermaye artýþýna
iþtirak etmekte ve sahip olduklarý hisse senedi miktarýný artýrmaktadýrlar. (istisnai olarak, yeni pay alma hakký hisse senedinin nominal deðerinden daha yüksek fiyat üzerinden de (primli fiyattan) kullandýrýlabilir.
Yeni pay alma ve bedelsiz pay alma hakkýnýn kullanýlmasýnda geçerli olacak yeni pay alma kuponu numaralarý, yeni pay alma hakkýnýn kullanýmýna iliþkin sirkülerde açýklanýr.
Ancak bazý hissedarlarýn, sermaye artýþýna katýlmayýp zarara uðramalarý veya istemeyerek sermaye artýþýna katýlmalarý söz konusu olmaktadýr. Bu ikileme bir çözüm olarak, yeni pay alma kuponlarýnýn hisse senedinden baðýmsýz olarak, rüçhan hakký kullaným süresi içinde alýnýp satýlabileceði hükme baðlanmýþ bulunmaktadýr.
Rüçhan Hakký Kullaným süresi 15 günden az 60 günden fazla olamaz. Bu sürelerin son gününün resmi tatil gününe rastlamasý halinde, iþlemlere izleyen ilk iþgünü bitimine kadar devam edilir. Satýþ süresi ortaklýk önerisi de dikkate alýnarak Sermaye Piyasasý Kurulu tarafýndan belirlenir.
Bu düzenleme çerçevesinde, 4 Ocak 1993’te Borsada "Rüçhan Hakký Kupon Pazarý" açýlmýþtýr.Hisse senetleri Borsada iþlem gören þirketlerin, nakdi sermaye artýþý yapmak üzere belirledikleri rüçhan hakký kullanma süresi içinde, söz konusu hisse senedinin üzerinde bulunan yeni pay alma kuponunun alýnýp satýlabilmesi için açýlan pazardýr.
Rüçhan Hakký Kupon Pazarý’nýn çalýþma esaslarý þu þekilde sýralanabilir;
1. Pazar açýlýþ günü, rüçhan hakký kullanýmýnýn baþlangýç günüdür.
2. Her hisse senedinin Rüçhan Hakký Kupon Pazarý o hisse senedinin iþlem gördüðü pazarýn açýldýðý seansta açýlýr.
3. Rüçhan hakký kupon pazarý iþlemleri için "R" pazar kodu kullanýlýr.
4. Rüçhan hakký kupon pazarýnda iþlem birimi olarak "lot" uygulanýr, 1 lot, 1 kupon (1 YTL nominal deðerli hisse senetlerinin üzerindeki yeni pay alma kuponu) deðerine karþýlýk gelmektedir.
5. Rüçhan hakký kupon pazarýnda normal emir ve özel emir verilebilir.
6. Öncelik kurallarý ile bir kerede yazýlabilecek azami lot miktarý, halen Hisse Senetleri Piyasasý'nda uygulandýðý þekildedir.
7. Pazar açýldýðýnda iþlem gerçekleþen ilk seans sonuna kadar rüçhan hakký kuponlarýnda fiyat marjý yoktur yani serbest fiyattan iþlem görür. Baz fiyat gibi marj belirlemesinde kullanýlmamakla birlikte, ilgili hisse senedinin sermaye artýrýmýnýn baþlamasýndan önce iþlem gördüðü son seanstaki aðýrlýklý ortalama fiyatý esas alýnarak hesaplanan ve kuponunun teorik deðeri konusunda fikir vermek amacýyla kullanýlan “Referans Fiyat” Borsa Yönetimi'nce belirlenir ve ilk seansta duyurulur. Ýþlem gerçekleþtikten sonra kupon baz fiyatý, bir önceki seansta gerçekleþen rüçhan hakký kupon iþlemlerinin aðýrlýklý ortalama fiyatýna göre belirlenir. Rüçhan Hakký Kupon Pazarýnda iþlem gerçekleþerek fiyat tescil oluncaya kadar, her gün hisse senedinin iþlem gördüðü pazardaki aðýrlýklý ortalama fiyatýna baðlý olarak, referans fiyat hesaplanýp ilan edilir.
8. Rüçhan Hakký Kupon Pazarýnda, fiyat marjlarý, pazar açýlýþ günü ve fiyat tesciline kadar serbest; fiyat tescilini takip eden seanslarda ise %25’dir (Rüçhan hakký kupon pazarý’nda gerçekleþen iþlemlerin aðýrlýklý ortalama fiyatýnýn yuvarlanmasý sonucu bulunan baz fiyatýn %25 altý ve %25 üstüdür).
9. Fiyat adýmlarý, diðer tüm Pazarlarda uygulandýðý þekliyle geçerli olacaktýr.
10. Rüçhan Hakký Kupon Pazarýnda gerçekleþtirilen iþlemler için de hisse senetleri için uygulanan takas süreleri (T+2) geçerlidir. Rüçhan Hakký Kupon Pazarýnda alým yapan üyeler, rüçhan hakký bedellerini Takasbank’a ödemek suretiyle aldýklarý kuponlarýn karþýlýðý hisse senetlerini ayný gün içinde, Hisse Senetleri Piyasasý’nda satabilirler. (Bu iþlem sadece Kayýtlý Sermaye Sistemine tabi þirketlerin hisselerinde yapýlabilir. Esas sermaye sisteminde hisseler daha sonra teslim edileceðinden bu iþlem yapýlamaz. Esas sermayeli þirketlere ait rüçhan hakký kuponlarý rüçhan bedelleri ödendiðinde makbuz olarak saklanýr. þirket hisse senetlerini bastýrdýðýnda bu makbuzlar hisse senedine çevrilir.)
11. Pazar kapanýþ günü (son iþlem günü), rüçhan hakký kullanma süresi sonundan önceki 5’nci iþgünüdür. Bu pazarda iþlemlere baþlanabilmesi için, rüçhan hakký kullanma süresi baþlamadan en geç iki iþgünü önce, sermaye artýþý yapacak þirketin, gerekli bilgi ve belgeleri Borsa Baþkanlýðý'na göndermesi gerekir. Alýnan bilgi ve belgelerden derlenen haber, Borsa bülteninde, en geç rüçhan hakký kullanma süresi baþlangýcýndan 1 iþgünü önce yayýnlanýr.
Kaynak : HÝSSE SENEDÝ PÝYASALARI Mart 2007, Sermaye Piyasasý Faaliyetleri Temel Düzey Lisansý Eðitimi TSPAKB