Onlar çaldý, faturayý biz ödedikElektrikte kaçak tutarý 2.1 milyar YTL'ye ulaþtý. Vatandaþ yüzde 14 daha fazla fatura ödedi. Ýþte il il hýrsýzlýk haritasý
20.04.2008 11:52Baþbakanlýk Yüksek Denetleme Kurulu (YDK), Türkiye’de 2006 yýlýnda elektrik kayýp ve kaçak tutarýnýn 2,1 milyar YTL olduðunu belirledi. Bunun 1 milyar 70 milyon YTL’sinin kaçak elektrik kullanýmýndan kaynaklandýðý hesaplandý. Elektrikte kayýp ve kaçak nedeniyle yurttaþlar elektrik faturalarýný yüzde 14,47 zamlý ödediler.
Baþbakanlýk YDK’nýn TBMM’ye sunulan Türkiye Elektrik Daðýtým Anonim Þirketi (TEDAÞ) 2006 Yýlý Raporu’na göre, ülkede kullanýlan elektriðin yüzde 15,1’i kayýp ve kaçaklara gitti.
-KAYIP VE KAÇAÐA 1,5 MÝLYAR DOLAR GÝTTÝ-
TEDAÞ genelinde kayýp-kaçaklara giden toplam 19 bin 61,4 GWh’lik enerji miktarýnýn ekonomik karþýlýðý, 2006 yýlý ortalama enerji alýþ fiyatýyla (11,233 YKr/kWh) 2,1 milyar YTL oldu. Raporda, 2006 yýlý ortalama dolar kuru 1,4406 YTL olarak alýndýðýnda, kayýp-kaçak tutarýnýn yaklaþýk 1,5 milyar dolara ulaþtýðý kaydedildi.
Söz konusu kayýp-kaçak miktarýnýn bir kýsmýnýn teknik kayýplarla ilgili olmakla birlikte yaklaþýk yarýsýnýn kaçak kullanýlan enerjiye karþýlýk geldiðinin altý çizildi.
Rapora göre, kaçak kullanýlan elektrik miktarý 9 bin 530,7 GWh olarak belirlendi. Kaçak elektriðin tutarý 1 milyar 70 milyon YTL olarak hesaplandý.
-MALÝYETÝN YÜZDE 14,47’SÝ-
Raporda, elektrikte maliyet unsurlarýna da yer verildi. Buna göre, 2006 yýlý için, kWh baþýna 13,129 YKr olan elektrik maliyetinin içinde 1,900 YKr kayýp ve kaçaktan kaynaklandý. Böylece kayýp-kaçak maliyeti, toplam elektrik maliyetinin yüzde 14,47’sini oluþturdu. Kayýp-kaçak, enerji satýn almadan sonraki en yüksek maliyet kalemini oluþturdu.
Bazý baðlý þirketlerde yoðunlaþtýðý gözlenen kaçak kullanýmlarýn, enerji satýþ maliyetini dolayýsýyla da satýþ fiyatlarýný artýrdýðý kaydedilen raporda, “Ýyi niyetli olan ve borcunu zamanýnda ödeyen diðer aboneleri olumsuz yönde etkilemektedir” denildi.
-VAN ORAN, URFA MÝKTAR ÞAMPÝYONU-
Kayýp-kaçak oranýnýn en yüksek olduðu il yüzde 71 ile Van olarak belirlendi. Ortalama elektrik alým fiyatý ile Van’da 2006 yýlýnda elektrikte kayýp ve kaçaðýn maliyeti 90,4 milyon YTL oldu. Van’ýn yüzde 65,6 ile Hakkari, yüzde 63,8 ile Mardin, yüzde 60,9 ile Þýrnak, yüzde 58,7 ile Þanlýurfa izledi.
Þanlýurfa oran olarak beþinci sýrada yer almasýna karþýn, miktar bazýnda ilk sýrada bulundu. 2 milyon 369 bin MWh’lik kayýp-kaçak olan Þanlýurfa’da, bunun parasal karþýlýðý 266 milyon YTL oldu. Miktar bazýnda en fazla kayýp kaçak olan Þanlýurfa’yý 2,2 milyon MWh ile Boðaziçi(Ýstanbul batý), 1,6 milyon MWh ile Diyarbakýr, 1,4 milyon MWh ile Mardin izledi.
Kayýp ve kaçak oranýnýn en düþük olduðu iller ise yüzde 4,2 ile Denizli, yüzde 4,7 ile Kütahya ve Karabük, yüzde 5,1 ile Sivas, yüzde 6 ile Kýrýkkale ve Uþak oldu.
Miktar bazýnda en düþük kayýp-kaçak ise sýrasýyla Bayburt, Tunceli, Gümüþhane, Kilis ve Erzincan’da görüldü.
-KAÇAÐI KARÞILAMAK ÝÇÝN 1400 MW GEREKÝYOR-
Raporda, “Bir termik santralin ortalama yýllýk çalýþma saati 6 bin 500-7 bin alýndýðýnda, söz konusu kaçak kullanýmlara giden enerjiyi üretmek için yaklaþýk 1400 MW’lýk kurulu güce ihtiyaç duyulmaktadýr” denildi. 2006 yýlý deðerleriyle kayýp-kaçak oranýnýn 1 puan düþürülmesinin yaklaþýk 1,26 GWh’e ve ortalama enerji alýþ maliyeti dikkate alýndýðýnda 142 milyon YTL’ye karþýlýk geldiði belirtilen raporda, “Dolayýsýyla, teknik kayýplara giden enerji miktarýnýn düþürülmesi ve kaçak kullanýmlarýn önlenmesi için her türlü gayretin gösterilmesi gerekmektedir” deðerlendirmesinde bulunuldu.
Raporda, mevcut kayýp-kaçak oranlarýnýn yüksek çýkmasýnda, teknik kayýplar yanýnda sayaçlarýn zamanýnda okunmamasýndan dolayý enerji tükettikleri halde bir kýsým aboneye enerji tahakkuku yapýlamamasý, kaçak kullanýmlarýn yaygýnlaþmasý ve iþletme hatalarý gibi hususlarýn yanýnda, þu unsurlarýn da önemli rol oynadýðý anlatýldý:
"-Özelleþtirme çalýþmalarýnýn uzun süredir sonuçlandýrýlamamasý.
-Tasarruf tedbirleri veya nasýl olsa özelleþecek düþüncesi ile yatýrýmlarýn gerçekleþtirilememesi, mevcut sistemin bakým ve kontrollerinin saðlýklý yapýlamamasý, dolayýsýyla ekonomik ömürlerinin kýsalmasý.
-Hýzlý ve çarpýk kentleþme ile göç veren bölgelerde çok az aboneye sahip yerleþim yerlerine hizmet götürülmeye devam edilmesi.
-ALIM GÜCÜNÜN OLMAMASI DA ETKÝLÝ-
-Ekonomik sorunlar nedeniyle bazý abonelerin alým gücünün bulunmamasý.
-Personel yetersizliði nedeniyle birçok asli görevin hizmet alýmý yoluyla yüklenici firmalara yaptýrýlmasý.
-Yüklenici firmalarýn, fiyat rekabetinin de etkisiyle niteliksiz ve geçici personel çalýþtýrmalarý ve yeteri kadar kontrol edilememesi, dolayýsýyla abone bilgi akýþýnýn zayýflamasý, abone bilgilerinin güncelliðini yitirmesi.
-Belirlenecek kýstaslar dahilinde coðrafi bilgi sistemi, scada ve enerji analizörleri gibi teknolojik yatýrýmlarýn gerçekleþtirilememesi."
ELEKTRÝKTE KAYIP-KAÇAK (2006)
oran(%) miktar(MWh) maliyet(YTL)
Diyarbakýr 55.5 1.670.632 187.662.093
Mardin 63.8 1.454.952 163.434.758
Siirt 32.0 131.794 14.804.420
Þanlýurfa 58.7 2.369.304 266.143.918
Batman 55.4 507.490 57.006.352
Þýrnak 60.9 378.887 42.560.377
DÝCLE TOP. 57.8 6.513.056 731.611.580
Bitlis 46.3 124.824 14.021.480
Hakkari 65.6 223.992 25.161.021
Muþ 52.3 180.160 20.237.373
Van 71.0 804.930 90.417.787
VANGÖLÜ TOP. 63.8 1.333.906 149.837.661
Aðrý 52.4 258.478 29.034.834
Erzincan 8.5 16.716 1.877.708
Erzurum 21.8 160.853 18.068.617
Kars 27.4 81.983 9.209.150
Bayburt 11.3 6.858 770.359
Ardahan 19.4 14.270 1.602.949
Iðdýr 35.5 48.048 5.397.232
ARA TOP. 29.4 587.206 65.960.850
Artvin 12.5 28.716 3.225.668
Giresun 11.0 48.199 5.414.194
Gümüþhane 14.8 13.512 1.517.803
Rize 9.9 50.243 5.643.796
Trabzon 13.9 121.507 13.648.881
ÇORUH TOP. 12.3 262.177 29.450.342
Bingöl 35.4 54.747 6.149.731
Elazýð 8.4 68.684 7.715.274
Malatya 10.7 119.692 13.445.002
Tunceli 12.9 9.790 1.099.711
FIRAT TOP. 11.7 252.913 28.409.717
Sivas 5.1 44.834 5.036.203
Tokat 12.2 61.070 6.859.993
Yozgat 10.8 58.902 6.616.462
ÇAMLIBEL TOP. 8.5 164.806 18.512.658
Adana 9.5 314.101 35.282.965
Gaziantep 10.3 394.127 44.272.286
Hatay 9.7 274.804 30.868.733
Ýçel 15.1 385.184 43.267.719
Kilis 14.1 13.797 1.549.817
Osmaniye 7.7 27.351 3.072.338
TOROSLAR TOP. 10.9 1.409.364 158.313.858
Kýrþehir 9.5 26.313 2.955.739
Nevþehir 8.3 44.974 5.051.929
Niðde 9.1 68.451 7.689.101
Aksaray 7.5 30.470 3.422.695
Karaman 6.9 27.037 3.037.066
Konya 7.4 212.919 23.917.191
MERAM TOP. 7.8 410.164 46.073.722
Ankara 9.8 691.691 77.697.650
Kastamonu 8.9 42.273 4.748.526
Kýrýkkale 6.0 25.001 2.808.362
Çankýrý 8.3 17.565 1.973.076
Zonguldak 11.8 109.144 12.260.146
Bartýn 11.5 28.187 3.166.246
Karabük 4.7 20.599 2.313.886
BAÞKENT TOP. 9.6 934.460 104.967.892
Antalya 8.9 345.702 38.832.706
Burdur 8.0 30.983 3.480.320
Isparta 9.4 61.244 6.879.539
AKDENÝZ TKOP. 8.9 437.929 49.192.565
Ýzmir 6.2 657.576 73.865.512
Manisa 8.3 147.164 16.530.932
GEDÝZ TOP. 6.5 804.740 90.396.444
Balýkesir 11.3 206.790 23.228.721
Bursa 7.4 372.196 41.808.777
Çanakkale 10.7 80.301 9.020.211
Yalova 11.8 36.744 4.127.454
ULUDAÐ TOP. 8.8 696.031 78.185.162
Kýrklareli 8.8 78.483 8.815.995
Edirne 9.0 77.402 8.694.567
Tekirdað 9.7 212.449 23.864.396
TRAKYA TOP. 9.3 368.334 41.374.958
AYEDAÞ TOP. 10.2 795.333 89.339.756
Adapazarý 12.7 176.188 19.791.198
Bolu 6.7 32.863 3.691.501
Düzce 9.9 48.692 5.469.572
Ýzmit 9.6 304.868 34.245.822
SAKARYA TOP. 10.1 562.611 63.198.094
Afyon 7.9 73.127 8.214.356
Bilecik 6.8 45.471 5.107.757
Eskiþehir 9.7 109.423 12.291.486
Kütahya 4.7 38.869 4.366.155
Uþak 6.0 46.241 5.194.252
OSMANGAZÝ TOP. 7.2 313.131 35.174.005
BOÐAZÝÇÝ TOP. 12.3 2.214.967 248.807.243
Aydýn 8.7 136.669 15.352.029
Denizli 4.2 74.376 8.354.656
Muðla 8.6 148.298 16.658.314
MENDERES TOP. 7.1 359.343 40.364.999
Adýyaman 10.4 89.578 10.062.297
Kahramanmaraþ 8.9 195.120 21.917.830
GÖKSU TOP. 9.3 284.698 31.980.126
Amasya 10.4 42.812 4.809.072
Çorum 10.6 59.502 6.683.860
Ordu 9.7 72.451 8.138.421
Samsun 8.3 150.268 16.879.604
Sinop 13.9 31.189 3.503.460
YEÞÝLIRMAK TOP. 9.5 356.222 40.014.417
GENEL TOP. 15.1 19.061.391 2.141.166.051