Süleyman YAÞAR

[simurg]

Dolar niçin deðer kazanýyor16.08.2007 / Süleyman Yaþar / YorumREFERANSGeliþmiþ dünyada merkez bankalarý, artan enflasyon beklentileri karþýsýnda faiz oranlarýný kademeli olarak artýrýnca, Amerika’da dargelirliler aldýklarý konut kredilerini geri ödeyemedi. Sorunun açýða çýkmasý üzerine dünya piyasalarýnda dalgalanma baþladý. Konut kredileri karþýlýðý çýkartýlan menkul kýymetlerin deðeri bütün dünyada düþtü. Bankalar, kredi risklerini yeniden deðerlendirerek yatýrým fonlarýna eskisi gibi kolay para vermeyi durdurdu. Ellerindeki menkul kýymetlerin deðerini tespit edemeyen yatýrým fonlarý faaliyetlerine ara verdi. Bunun üzerine geçen perþembe gününden beri merkez bankalarý nakit para enjeksiyonu yaparak küresel piyasalarý rahatlatmaya çalýþýyor ama piyasalar bir türlü düzelemiyor.
Piyasalarýn sinirlerini geren faktör “belirsizlik” oldu. Piyasalar tam olarak tespiti yapýlamayan zararlardan hoþlanmazlar. Geçen beþ iþgününde dünya hisse senedi piyasalarýnda yaþanan sert düþüþler iþte bu tespit edilemeyen yatýrým fonu zararlarýnýn belirsizliðinden kaynaklanýyor. Dalgalanmanýn baþladýðý dört hafta önce, Amerikan Merkez Bankasý konut kredilerinden doðan zararý 100 milyar dolar olarak tahmin edip kamuya açýkladý. Oysa dalgalanma Avrupa’ya da sýçrayýnca hasarýn miktarýnýn daha büyük olduðu ortaya çýktý. Sanki aþýrý fiyatlanmýþ varlýklarýn küçük bir düzeltme yaþayacaðý düþünülürken piyasalarda ortaya çýkan dalganýn küçük deðil büyük bir dalga hatta bir kriz olduðu ortaya çýktý.
Piyasalarda meydana gelen dalgalanma Amerika'da baþladý ve diðer ülkelere yayýldý. Buna karþýn geçen beþ iþgünü içinde Amerikan Dolarý diðer ülke paralarýna karþý deðer kazanmaya baþladý. Amerikan Dolarý deðerinin Avrupa para birimi euro karþýsýnda bu hafta 1.3600-1.3820 bandý arasýnda hareket etmesi beklenirken aksine dolar deðerlendi ve bir euro 1.3476 dolara kadar geriledi. Ýngiliz Sterlini de dolara karþý deðer kaybetti. Ýngiliz Sterlini dolar karþýsýnda 2.04 düzeyinden 1.9886 seviyesine indi.
Peki dalgalanma Amerika’da çýkmasýna raðmen niye Amerika’nýn parasý dolar, deðer kazanýyor? Dalgalý denizlerde sýðýnýlacak en güvenli liman hâlâ dolar olduðu için. Dalgalanan piyasalarda menkul kýymetlerini satanlar dolar alýr ve piyasalardaki dalga geçinceye kadar dolarda kalýrlar. Dolar talebi arttýðý için dolarýn deðeri yükselir. Fakat þu sýralar dolarýn deðerini artýran farklý olaylar var gündemde. Japon Yeni’nin dolar ve euro karþýsýnda deðer kazanmasý taþýma ticareti (carry trade) aksatacak korkusu ortaya çýktý.
Ayrýca euronun deðer kaybetmesinin bir diðer nedeni de yüksek faiz veren Avrupa Merkez Bankasý’nýn daralan piyasalara nakit enjekte ederken eylül ayýnda faiz artýrýmýna gitmesi artýk pek beklenmiyor. Avrupa Merkez Bankasý yaptýðý son açýklamalarda, artan enflasyon beklentisi karþýsýnda eylül ayýnda politika faiz oranlarýný yüzde 4’ten yüzde 4,25 düzeyine çýkaracaðý sinyalini vermiþti. Yaþanan son dalgalanmalar faiz artýrýmý olasýlýðýný zayýflatmýþ görünüyor. Buna karþýn Japonya Merkez Bankasý’nýn faiz artýrma olasýlýðýnýn yüksek olduðu anlaþýlýyor. Böyle bir durumda Japon Yeni’nin “taþýma ticaret” için pek de kârlý olmadýðý düþüncesinin yaygýnlaþmasý, Avrupa parasý euroya talebi azaltýyor ve deðerini düþürüyor.
Bu arada Amerika’nýn büyük dýþ ticaret açýðý ve zayýf ekonomik büyüme oranýna raðmen geçen salý günü açýklanan temmuz ayý dýþ ticaret açýðýndaki yüzde 1.7 oranýndaki daralmanýn da dolarýn diðer ülke para birimlerine göre deðer kazanmasýnda payý var. Farklý bir yaklaþým ise Amerikan Dolarý’nýn euro ve sterlin karþýsýnda düþük deðerli olmasý sonucunda yükseldiðini ileri sürüyor ki dolar, euro karþýsýnda hâlâ yüzde 4, sterline göre ise yüzde 3 düþük deðerli bulunuyor. Bu açýdan bakýlýnca piyasalarda belirsizliðin süreceði anlaþýlýyor. Önümüzdeki günlerde dolarýn daha da deðer kazanmasý olasýlýðý artýyor.

[simurg]

Dolar iki lira olabilir
15.10.2007 / Süleyman Yaþar / Yorum





Baþbakan R. Tayyip Erdoðan, Þeker Bayramý’nýn birinci günü ABD’ye haklý olarak tepki gösterip ”Birilerinin kalkýp da bize Kuzey Irak’la alakalý veya buraya yapýlacak bir operasyonla ilgili akýl vermesine ihtiyacýmýz yok” dedi. Bu mesaj Amerika’da alýnýnca, ham petrolün varil fiyatlarý rekor düzeyde arttý. Petrolün varili 84.05 dolara çýktý. Daha önce görülen en yüksek ham petrol varil fiyatý ise 83.90 dolardý.
Petrol fiyatlarýnýn geçen cuma günü birdenbire artmasýnýn nedeni petrol tacirleri tarafýndan, “Türkiye’nin yapacaðý bir sýnýr ötesi operasyonun ülkenin en istikrarlý bölgesi sayýlan Kuzey Irak’ta istikrarý bozacaðý” þeklinde açýklandý. Ayrýca þu var: Geliþmekte olan ülkelerin petrol stoklarýnýn azalmasý da böyle bir sýnýr ötesi operasyon nedeniyle fiyatlarýn yukarý doðru çýkmasýný hýzlandýracaktýr. Çünkü Türkiye ve Irak, petrol rezervi ve ulaþýmý için en önemli iki ülke olarak görülüyor.

Irak, eylül ayýnda günde 2.18 milyon varil petrol ihraç etti. Ülkenin güneyi daha çok petrol üretmesine raðmen Kuzey Irak ihmal edilemeyecek bir petrol potansiyeline sahip. Kuzey Irak’tan eylülde günde 230 bin varil petrol ihraç edildi.

Türkiye ise Bakü-Ceyhan ham petrol boru hattýyla önemli bir petrol taþýyýcýsý durumunda. Bakü-Ceyhan petrol boru hattýndan günde 700 bin varil ham petrol taþýmasý yapýlýyor. Petrol üretim ve taþýmasýnda böylesine önemli olan iki ülke arasýnda oluþacak bir sýcak çatýþma petrol tacirlerini korkutuyor.

Ham petrol fiyatlarýnýn yükselmesi küresel ekonomide en büyük endiþe edilen konulardan birincisi. Çünkü, Amerika’da yaþanan konut sektörü krizinin geliþmiþ ülkelere olumsuz etkilerine raðmen, geliþmekte olan ülkelerin hýzlý büyümelerini sürdürmeleri dünya ekonomisine önemli katký saðlýyor. Böylece dünya ekonomisinin büyüme hýzý geliþmekte olan ülkeler sayesinde düþmüyor.

Küresel ekonominin büyüme hýzýný kesecek en önemli konu ham petrol fiyatlarýnýn hýzla yükselmesi. Böyle bir geliþme bütün ülke ekonomilerini durgunluða götürebilir. Bu yüzden petrol fiyatlarýndaki yükselme, Amerikan ekonomisi ve diðer geliþmiþ ülkelerin büyüme hýzlarýnýn düþmesinden daha önemli bir konu olarak görünüyor.

Türkiye ekonomisi için de petrol fiyatlarýnýn yükselmesi en önemli risklerden birini oluþturuyor. Çünkü, Türkiye ekonomisinin talebi esnek olmayan bir ham petrol ihtiyacý var. Bu nedenle artan ham petrol fiyatlarý cari açýðý yüksek düzeyde olan Türkiye’nin riskini daha da artýracak. Artan risk Türkiye’ye sermaye giriþinde bir daralmaya neden olursa, Türk Lirasý hýzla deðer kaybedebilir.

Yýlbaþýna göre lira nominal olarak yüzde 16 oranýnda deðerlendi. Amerika ile gergin bir ortamda Kuzey Irak bölgesine yapýlacak bir sýnýr ötesi operasyon Türkiye’den sermaye çýkýþýna neden olduðu takdirde lira hýzla deðer kaybedip bir dolarýn iki lira olabileceði seviye görülebilir. Çünkü Merkez Bankasý’nýn tüketici fiyat endeksine göre hazýrladýðý reel kur endeksi, nominal kurla kýyaslandýðýnda tarihinin en yüksek seviyesine çýktý.

Bu arada Türkiye yedi yýldýr uyguladýðý istikrar politikasýyla güçlü bir ekonomik yapýya ulaþtý. Kamu maliyesi son kýrk yýlda görülmedik þekilde düzeldi. Kamu borç yükü azaldý. Bu olumlu geliþmelere karþýn özel sektörün dýþ borcu arttý. Özel sektör dýþ borç tutarý 138.5 milyar dolara ulaþtý. Ýþte böyle bir özel sektör borç yüküyle Amerikan iliþkileri dikkatli götürülmediði takdirde, bir Amerikan bankasýnýn Türkiye’den çýkmasý birçok firmayý zor durumda býrakabilir. Duygusallýktan kurtulup daha gerçekçi bir dýþ politika izlemekte ve uzun vadeli çýkarlara odaklanmakta fayda var.

[stockbroker]

30 Ocak 2013

Moody's IMF hastanesindeki ülkeye iyi not verirken, Türkiye'ye niçin vermiyor?

Moody's isimli kredi derecelendirme kuruluþu Türkiye'nin notunu yatýrým yapýlabilir seviyenin altýnda tutmaya devam ediyor. Önceki gün halk arasýnda notçu olarak adý geçen bu kuruluþ yaptýðý açýklamada, Türkiye'nin notunun artmasý için özel sektörün dýþ borcunun azalmasý ya da resmi döviz rezervlerinin artmasýný istedi.

Halbuki Türkiye'nin resmi döviz rezervleri 122 milyar dolarý geçiyor. Ve 88.5 milyar dolarý özel sektöre ait 99.3 milyar dolarlýk toplam kýsa vadeli dýþ borç tutarýnýn, resmi rezervler yaklaþýk 20 milyar dolar üzerinde bulunuyor. Bir kýyaslama yaparsak, notu yatýrým yapýlabilir seviyede bulunan ülkelerden Hindistan'ýn resmi döviz rezervleri kýsa vadeli borçlarýnýn yüzde 50'sini, Þili'nin ise yüzde 60'ný ancak karþýlayabiliyor.

Gelelim notlama yaparken Moody's tarafýndan objektif ilkelerin uygulanýp uygulanmadýðýna... Hemen bir örnek verelim 18 Ocak 2013'te IMF ile 33.8 milyar dolarlýk esnek kredi anlaþmasý yapan ve sürekli IMF hastanesinde koruma altýnda tutulan Polonya'nýn notu A2 seviyesinde bulunuyor.

Moody's IMF hastanesindeki Polonya ekonomisini adeta mükemmel bir ekonomi olarak notluyor. Oysa Polonya'nýn 2012 kamu borçlarýnýn milli gelirine oraný yüzde 62.5, faiz dýþý bütçe açýðýnýn milli gelire oraný yüzde 0.6, büyüme hýzý yüzde 2.2. Yine 2013 beklentileri ise kamu borç yükünde yüzde 63.3, faiz dýþý açýk yüzde 0.5, büyüme hýzý yüzde 1.7 olarak tahmin ediliyor.

Türkiye'nin 2012 verilerine göre kamu borç yükü yüzde 36.5, faiz dýþý bütçe açýðý yok hatta yüzde 1.2 fazlasý var ve büyüme hýzý yüzde 3 düzeyinde bulunuyor. 2013 beklentileri ise kamu borç yükünde yüzde 35, faiz dýþý fazla yüzde 1.1, büyüme hýzý yüzde 4 olarak tahmin ediliyor. Bu verilere göre hangi ülkenin kamu borçlarýný daha kolay ödeyebileceði kýyaslandýðýnda Türkiye'nin açýkça daha kolay ödeyebileceði ortaya çýkýyor. Ama bütün bu daha iyi verilere raðmen Türkiye, Moody's tarafýndan yatýrým yapýlamaz Ba1 seviyesinde tutulurken, Polonya, býrakýn "yatýrým yapýlabilir"i çok iyi seviye olan A2 düzeyinde bulunuyor. Böylece Türkiye'ye yabancý sermaye giriþi sýnýrlandýrýlarak, faizler yapay olarak yüksek tutulup Türkiye halkýnýn soyulmasý kolaylaþtýrýlýyor.

Peki niçin böyle adaletsiz bir notlamayla karþý karþýya kalýyoruz? Bu adaletsiz notlamayý þöyle açýklayabiliriz: Reuters'in haberine göre önceki gün Abu Zubaydah isimli maðdurun avukatlarý Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi'ne (AÝHM) baþvurdu. Ve avukatlar, AÝHM'ye Polonya'da siyah bölgeler olarak bilinen Varþova'ya 180 kilometre uzaklýktaki Stare Kiejkuty köyünde bulunan CIA iþkencehanesinde El Kaide þüphelisi olarak Zubaydah'ýn iþkence gördüðünü belirttiler. Ve Polonya hükümetinin 2008'de açýlan CIA iþkencesi davasýný savsakladýðý ve bugüne kadar hiçbir iþlem yapmadýðýný bildirdiler.

Niye anlattýk bütün bunlarý? Ýþte Polonya'ya verileri Türkiye'den iyi olmadýðý halde fevkalade ekonomi muamelesi yapýlýp notunun A2 olmasýnýn nedeni bu siyah bölgeler olabilir. Çünkü Avrupa'da Polonya, Litvanya ve Romanya CIA'ya küresel iþkencehane açma izni veren ülkeler olarak biliniyor. Ve saðladýklarý siyah bölge imkânýyla bu ülkeler CIA korumasý altýna alýnýyor.

Anlayacaðýnýz, Moody's þimdi CIA'ya iþkencehane açma izni veren bu ülkeye notlama yaparken acaba bir yerlerden emir alýp almadýðýný ya da menfaat saðlayýp saðlamadýðýný açýklamalý. Aksi takdirde CIA'nýn siyah bölgelerini örtmekten sorumlu bir kredi derecelendirme kuruluþu olarak anýlabilir. Çünkü Türkiye için önceki gün Moody's'in yaptýðý not artýrým önerileri hiç inandýrýcý deðil.

Kaynak