Dolar niçin deðer kazanýyor16.08.2007 / Süleyman Yaþar / YorumREFERANSGeliþmiþ dünyada merkez bankalarý, artan enflasyon beklentileri karþýsýnda faiz oranlarýný kademeli olarak artýrýnca, Amerika’da dargelirliler aldýklarý konut kredilerini geri ödeyemedi. Sorunun açýða çýkmasý üzerine dünya piyasalarýnda dalgalanma baþladý. Konut kredileri karþýlýðý çýkartýlan menkul kýymetlerin deðeri bütün dünyada düþtü. Bankalar, kredi risklerini yeniden deðerlendirerek yatýrým fonlarýna eskisi gibi kolay para vermeyi durdurdu. Ellerindeki menkul kýymetlerin deðerini tespit edemeyen yatýrým fonlarý faaliyetlerine ara verdi. Bunun üzerine geçen perþembe gününden beri merkez bankalarý nakit para enjeksiyonu yaparak küresel piyasalarý rahatlatmaya çalýþýyor ama piyasalar bir türlü düzelemiyor.
Piyasalarýn sinirlerini geren faktör “belirsizlik” oldu. Piyasalar tam olarak tespiti yapýlamayan zararlardan hoþlanmazlar. Geçen beþ iþgününde dünya hisse senedi piyasalarýnda yaþanan sert düþüþler iþte bu tespit edilemeyen yatýrým fonu zararlarýnýn belirsizliðinden kaynaklanýyor. Dalgalanmanýn baþladýðý dört hafta önce, Amerikan Merkez Bankasý konut kredilerinden doðan zararý 100 milyar dolar olarak tahmin edip kamuya açýkladý. Oysa dalgalanma Avrupa’ya da sýçrayýnca hasarýn miktarýnýn daha büyük olduðu ortaya çýktý. Sanki aþýrý fiyatlanmýþ varlýklarýn küçük bir düzeltme yaþayacaðý düþünülürken piyasalarda ortaya çýkan dalganýn küçük deðil büyük bir dalga hatta bir kriz olduðu ortaya çýktý.
Piyasalarda meydana gelen dalgalanma Amerika'da baþladý ve diðer ülkelere yayýldý. Buna karþýn geçen beþ iþgünü içinde Amerikan Dolarý diðer ülke paralarýna karþý deðer kazanmaya baþladý. Amerikan Dolarý deðerinin Avrupa para birimi euro karþýsýnda bu hafta 1.3600-1.3820 bandý arasýnda hareket etmesi beklenirken aksine dolar deðerlendi ve bir euro 1.3476 dolara kadar geriledi. Ýngiliz Sterlini de dolara karþý deðer kaybetti. Ýngiliz Sterlini dolar karþýsýnda 2.04 düzeyinden 1.9886 seviyesine indi.
Peki dalgalanma Amerika’da çýkmasýna raðmen niye Amerika’nýn parasý dolar, deðer kazanýyor? Dalgalý denizlerde sýðýnýlacak en güvenli liman hâlâ dolar olduðu için. Dalgalanan piyasalarda menkul kýymetlerini satanlar dolar alýr ve piyasalardaki dalga geçinceye kadar dolarda kalýrlar. Dolar talebi arttýðý için dolarýn deðeri yükselir. Fakat þu sýralar dolarýn deðerini artýran farklý olaylar var gündemde. Japon Yeni’nin dolar ve euro karþýsýnda deðer kazanmasý taþýma ticareti (carry trade) aksatacak korkusu ortaya çýktý.
Ayrýca euronun deðer kaybetmesinin bir diðer nedeni de yüksek faiz veren Avrupa Merkez Bankasý’nýn daralan piyasalara nakit enjekte ederken eylül ayýnda faiz artýrýmýna gitmesi artýk pek beklenmiyor. Avrupa Merkez Bankasý yaptýðý son açýklamalarda, artan enflasyon beklentisi karþýsýnda eylül ayýnda politika faiz oranlarýný yüzde 4’ten yüzde 4,25 düzeyine çýkaracaðý sinyalini vermiþti. Yaþanan son dalgalanmalar faiz artýrýmý olasýlýðýný zayýflatmýþ görünüyor. Buna karþýn Japonya Merkez Bankasý’nýn faiz artýrma olasýlýðýnýn yüksek olduðu anlaþýlýyor. Böyle bir durumda Japon Yeni’nin “taþýma ticaret” için pek de kârlý olmadýðý düþüncesinin yaygýnlaþmasý, Avrupa parasý euroya talebi azaltýyor ve deðerini düþürüyor.
Bu arada Amerika’nýn büyük dýþ ticaret açýðý ve zayýf ekonomik büyüme oranýna raðmen geçen salý günü açýklanan temmuz ayý dýþ ticaret açýðýndaki yüzde 1.7 oranýndaki daralmanýn da dolarýn diðer ülke para birimlerine göre deðer kazanmasýnda payý var. Farklý bir yaklaþým ise Amerikan Dolarý’nýn euro ve sterlin karþýsýnda düþük deðerli olmasý sonucunda yükseldiðini ileri sürüyor ki dolar, euro karþýsýnda hâlâ yüzde 4, sterline göre ise yüzde 3 düþük deðerli bulunuyor. Bu açýdan bakýlýnca piyasalarda belirsizliðin süreceði anlaþýlýyor. Önümüzdeki günlerde dolarýn daha da deðer kazanmasý olasýlýðý artýyor.