Petrol, dolar ve pirinç
23.04.2008 | Servet Yýldýrým | Yorum
Piyasalarda son günlerde asýl hareket petrolde yaþanýyor. Ham petrol fiyatlarý sýk sýk rekorlar kýrýyor. Hafta baþýnda 117.83 dolarla rekor kýran ABD ham petrolü 117 seviyesinin üzerinde tutunmaya devam ediyor. Brent petrol de 114.86 dolarlýk varil fiyatýnýn civarýnda seyrediyor. Piyasa profesyonelleri arasýndaki düþünce dolardaki düþüþ duruncaya ya da dünya petrolünün üçte birini kontrol eden kartel konumundaki OPEC üretimi ciddi bir þekilde artýrýncaya kadar fiyatlardaki yukarý yönlü hareketin devam edeceði þeklinde. Þu anda 118 dolarýn hemen altýnda seyreden ABD hafif petrolünün fiyatý koþullarda bir deðiþme olmazsa çok uzak olmayan bir gelecekte 125 dolar seviyesini de görebilir.
Fiyat ikiye katlandý
Böylece bir zamanlar çok abartýlý bulunan tahminler de birer birer gerçekleþiþ oluyor. Mesela 100 dolar aþýlmasý zor ve önemli bir seviye olarak görülüyordu. Kolayca aþýldý. 115 dolar seviyesi iyi bir psikolojik sýnýr olarak algýlanýyordu ama o da kolayca aþýldý. Ayný þeyler önce 125 dolar ve ardýndan 150 dolar gibi bir zamanlar abartýlý bulunan seviyeler için de geçerli olabilir. Son hareketle fiyatlar bir yýlda neredeyse tam iki katýna çýkmýþ oldu. Peki bu týrmanýþýn durmasý için ne gerekiyor. Petrole güçlü bir talep var. Bu talep sadece bugünün konusu deðil. Son 5-6 yýldýr piyasalar bu talebin baskýsý altýnda bulunuyor. Özellikle Çin, Hindistan, Brezilya ve Rusya gibi yükselen piyasa kategorisinde yer alan ve hýzlý büyüyen ekonomilerden gelen bir talep bu. Görünen o ki bu ülkelerde, özellikle Çin ve Hindistan'da talep bir anda kesilmeyecek.
Tek çözüm güçlü dolar
Arz tarafýnda ise OPEC üretim artýþýna sýcak bakmýyor. OPEC'e göre fiyatlardaki artýþýn ana nedeni arz-talep dengesizliði deðil. Yani arz artsa bile fiyatlar yumuþamayacak. OPEC'e göre suçlu hedge fonlarýn ve diðer yatýrýmcýlarýn yaptýðý kâr amaçlý spekülatif hareketler ve düþük rafinaj kapasitesi. O halde geriye bir tek dolarýn deðer kazanmasý kalýyor. Bunun için de haftalardýr konuþtuðumuz gibi ABD Merkez Bankasý'nýn (FED) aðustosta baþladýðý faiz indirim sürecine bir son vermesi gerekiyor. Aslýnda FED de son zamanlar bunun, yani faiz indiriminde frene basmanýn sinyallerini veriyor. Bazý FED bölge baþkanlarýnýn son bir haftada yaptýðý açýklamalar bu yöndeydi. FED bu ay sonunda yapacaðý toplantýda belki bir çeyrek puanlýk indirim daha yapabilir ama anketlere göre bu son indirim olabilir. Ve ondan sonra FED durur. Eðer bu senaryo tutarsa, o zaman petroldeki týrmanýþýn da son bulduðunu görebiliriz. Bu noktada akla petrol için makul fiyat seviyesinin ne olduðu sorusu geliyor.
Pirinç bin dolara ulaþtý
Makul olan aslýnda zamana göre deðiþiyor. Bundan bir yýl önce makul için 40-50 dolar aralýðýndan bahsediyorduk, ama þimdi piyasa 80-85 dolar dolayýný konuþuyor. Bu, bir anlamda ölümü gösterip sýtmaya razý etmek gibi bir þey. Daha önce çok yüksek bulunan 80-85 dolar aralýðý fiyatlarý 117 dolarýn üzerine taþýyan son hareketinin ardýndan makul bir seviye olarak görülmeye baþlandý. Aslýnda sadece petrol deðil diðer emtialarda dolarýn deðer kaybýndan etkileniyor. Önce metaller bu hareketten olumsuz etkilendi, altýn, platin gibi emtialar rekor seviyelere yükseldiler. Ardýndan gýda maddeleri payýný aldý. Örneðin buðday, mýsýr ve tabii ki son günlerin popüler ürünü olan pirinç. Bundan 1-1.5 ay önce ton baþýna 300 dolar dolayýnda olan pirincin uluslararasý piyasalardaki fiyatý 1.000 dolarý buldu.
Geçmiþe baktýðýmýzda görüyoruz ki, ne zamanki petrol fiyatlarý týrmanmýþ pirincin fiyatý da ona paralel bir seyir izlemiþ. Çünkü üretim maliyeti enerji nedeniyle artmýþ. Mesela 1970 baþlarýndaki OPEC petrol krizi sýrasýnda pirincin ton fiyatý bugünkü fiyatlarla 1.300-1.400 dolarý görmüþ. Bugün hala bu seviyenin altýndayýz. Sadece pirinç deðil diðer gýda maddelerinin fiyatlarýnda da artýþ var. Mesela kýrmýzý mercimek son bir yýlda yüzde 130, bulgur yüzde 100, makarna yüzde 100, fasulye yüzde 60'ýn üzerinde artmýþ.
Eski seviyelere dönülmez
Hemen kötümser olmayalým. Bu yýl dünya hububat rekoltesinde yüzde 2,6'lýk bir artýþ bekleniyor. Bu artýþ fiyatlarý yumuþatýr mý? Yumuþatabilir ancak kimse 2007 baþlarýndaki seviyelere dönülmesini beklemiyor. Bu hafta pazartesi günü NTV ekonomi yayýnýnda konuþtuðumuz Reis Gýda Yönetim Kurulu Baþkaný Mehmet Reis de þu andaki fiyatlarýn aþýrý yüksek olduðunu ve yakýn zamanda düþüþün baþlayacaðýný düþünüyor ancak o da eski normal seviyelerin artýk görülmeyebileceðini söylüyor. Dünyadaki pek çok profesyonelin de aþaðý yukarý ayný görüþte olduðunu görüyoruz. Ýþte galiba bu nedenle Birleþmiþ Milletler açlýk sorununa karþý patates gibi hem kolay yetiþen hem besleyici deðeri yüksek yeni ürünlere yönelinmesini teþvik ediyor.