Teknik analiz nedir ?
Teknik analiz, gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin edebilmek için, fiyat grafiklerinin yardýmýyla piyasa hareketlerinin incelenmesidir. Burada kullanýlan "piyasa hareketi" ve "fiyat hareketi" sözcükleri, teknik analizci için gerekli olan iki önemli bilgi kaynaðýný (fiyat ve iþlem hacmini) kapsar.
TEKNÝK ANALÝZÝN FELSEFESÝ
-Teknik analiz 3 ön kabule dayanýr.
-Piyasa her þeyi hesaba katar (deðerlendirir).
-Fiyatlar trendlerle hareket eder.
-Geçmiþ, kendini tekrarlar.
-Yukarýdaki ön kabulleri þimdi tek tek inceleyelim.
Piyasa her þeyi Hesaba Katar
"Piyasa her þeyi hesaba katar" ifadesi, teknik analizin köþe taþýný oluþturur. Bu varsayým, tamamen anlaþýlmadýkça ve kabul edilmedikçe ileride yapýlacak çýkarýmlar fazla anlamlý gelmeyecektir.
Teknik analiz, hisse senedinin fiyatýna etki yapabilecek her þeyin (temel veriler, politik etkiler, psikolojik durum vs.) hisse senedinin fiyatýna yansýdýðýný kabul eder. Dolayýsýyla, fiyat hareketlerinin incelenmesi gerekli olan tek þeydir. Bu bir ön kabul gibi görünse de, eðer bu varsayýmýn anlamý üzerinde biraz düþünülürse kabul etmemek güç olur.
Bütün teknik analizciler, arz ve talepteki deðiþikliklerin fiyat hareketlerine yansýdýðýný öne sürerler. Eðer talep arzdan fazla olursa fiyatlar yükselir; eðer arz talepten fazla olursa fiyatlar düþer. Teknik analizci bundan sonra, bu ifadeden yola çýkarak, "Eðer fiyatlar yükseliyorsa, özel nedenler ne olursa olsun, talep mutlaka arzýn üzerine çýkmýþtýr ve dolayýsýyla da temel ekonomik veriler olumlu olmalýdýr. Eðer fiyatlar düþüyprsa, özel nedenler ne olursa olsun, arz mutlaka talebin üzerine çýkmýþtýr ve dolayýsýyla da temel ekonomik veriler olumsuz olmalýdýr." sonucuna ulaþýr.
Böylece teknik analizci, dolaylý olarak temel verileri incelemiþ olur. Teknik analizciler þunu kabul ederler: arz ve talep güçlerinin belirleyici etkisi, hisse senedinin ekonomik temel verileri "boða (yükselen)" ve "ayý (düþen)" piyasalarýný ortaya çýkarýr. Piyasanýn aþaðý ya da yukarý hareket etmesinin nedeni, grafiklerin kendileri deðildir. Grafikler yalnýzca, piyasa psikolojisinin (düþüncesinin) "boða piyasasý" ya da "ayý piyasasý" olduðunu yansýtýrlar.
Bir kural olarak, teknik analizciler, fiyatlarýn düþmesinin ya da yükselmesinin nedenleriyle ilgilenmezler. Çoðu zaman fiyat trendlerinin çok erken aþamalarýnda ya da kritik dönüþ noktalarýnda, hiç kimse piyasanýn neden belli, kesin bir yönde hareket ettiðini bilemez. Teknik yaklaþým iddialarýnda bir dönem, fazlasýyla indirgeyici görünebilir. Birinci varsayýmýn arkasýndaki mantýk, daha çok piyasa deneyimi kazanýldýkça daha anlaþýlýr hale gelir.
Dolayýsýyla, eðer piyasa fiyatýný etkileyen her þey nihai olarak piyasa fiyatýna yansýyorsa, gerekli olan tek þey, piyasa fiyatýnýn incelenmesidir. Teknik analizci, fiyat grafikleri ve teknik göstergelerin yardýmýyla, piyasanýn muhtemelen hangi yöne gideceðini görmeye çalýþýr. Teknik analizci piyasanýn aþaðýya ya da yukarýya doðru hareket etmesinin nedenleri olduðunu bilir ancak geleceði tahmin edebilmek için o nedenleri bilmesi gerektiðine inanmaz.
Fiyatlar Trendlerle Hareket Eder
Teknik yaklaþýmda, trend kavramýnýn çok önemli bir yeri vardýr. Fiyat hareketlerini grafiðe dökmenin ana amacý, trend yönünde iþlem yapabilmek için, trendi erken safhalarýnda yakalayabilmektir. Böylece, teknik analizcilerin yaklaþýmý "trend-takipçisi" bir yapýdadýr. Bu da demektir ki; teknik analizcinin amacý varolan trendi belirlemek ve takip etmektir.
Devam eden bir trend, yönünü tersine çevirmekten çok, ayný yönünü sürdürme eðilimindedir. Bu, gerçekte, Newton'un hareket kanunlarýnýn birincisinin bir adaptasyonudur. Bu anlatým þöyle de söylenebilir: "devam eden bir trend sona erinceye kadar varolan yönünü sürdürür". Trend takipçisi sistem, trendin dönüþ sinyalleri alýnana kadar varolan trend yönünde hareket eder.
Geçmiþ Kendini Tekrarlar
Teknik analizin ve piyasa hareketinin insan psikolojisiyle yakýn iliþkisi vardýr. Örneðin, bir yüzyýldan bu yana incelenen fiyat grafikleri, grafikler üzerinde belli görüntülerin ortaya çýktýðýný gösterirler. Bu görüntüler, piyasanýn "ayý" ya da "boða" psikolojisini ortaya koyarlar. Bu modeller, geçmiþte iyi sonuçlar verdikleri için, gelecekte de iyi sonuçlar verecekleri kabul edilir. Bu modeller, hiç deðiþmeme eðiliminde olan insan psikolojisine dayanýr. Baþka bir þekilde söylemek gerekirse, geleceðin anlaþýlmasýnýn anahtarý geçmiþi incelemekle elde edilebilir ya da gelecek geçmiþin yalnýzca bir tekrarýdýr.
TEKNÝK ANALÝZ ve TEMEL ANALÝZ
Teknik analiz, piyasa hareketinin incelenmesi üzerinde yoðunlaþýrken, temel analiz, fiyatlarýn aþaðý ya da yukarý gitmesi ya da ayný kalmasýna yol açan arz ve talebin ekonomik gücünün incelenmesi üzerinde odaklaþýr.
Temel analiz, bir hisse senedinin gerçek deðerini belirleyebilmek için, o hisse senedinin fiyatýný etkileyen bütün etkenleri inceler. "Gerçek deðer" ile temel analizciler, bir hisse senedinin arz ve talep kanununa göre ortaya çýkan o günkü deðerine iþaret ederler. Eðer, bir hisse senedinin gerçek deðeri, o andaki piyasa fiyatýnýn altýnda ise o zaman hisse senedi gerçek deðerinin üzerine çýkmýþ demektir ve satýþ yapýlmalýdýr. Eðer, bir hisse senedinin gerçek deðeri o andaki piyasa fiyatýnýn üzerinde ise o zaman hisse senedi gerçek deðerinin altýna inmiþ demektir ve alým yapýlmalýdýr.
Teknik ve temel analiz yaklaþýmlarýnýn her ikisi de ayný sorunu çözmeye; fiyatlarýn gidecekleri muhtemel yönü belirlemeye çalýþýrlar. Her iki yaklaþým da soruna deðiþik yönlerden yaklaþýrlar. Temel analizci, piyasa hareketinin nedenlerini incelerken, teknik analizci, piyasa hareketinin sonuçlarýný inceler.
Teknik analizci, bilmesi gerekenlerin yalnýzca sonuçlar olduðuna inanýr ve bu sonuçlarý ortaya çýkaran nedenleri bilmesinin gereksiz olduðuna inanýr. Temel analizci ise her zaman nedenleri bilmek zorundadýr. Hisse senedi iþlemi yapanlarýn tamamýna yakýný, kendilerini ya teknik analizci ya da temel analizci sýnýfýna sokar. Gerçekte, bu sýnýflandýrma çok dürüst olarak yapýlmýþ bir sýnýflandýrma deðildir. Temel analiz yapanlarýn büyük çoðunluðu, grafik analizinin temel yararlarýný uygulayabilme bilgisine sahiptir. Teknik analiz yapanlarýn büyük çoðunluðu da, temel verilerden en azýndan haberdardýr.
Sorun þudur ki, grafikler ve temel veriler genellikle birbirleriyle çeliþir. Çoðu zaman, önemli piyasa hareketlerinin baþlangýç dönemlerinde, temel analizciler piyasanýn ne yapmak istediðini açýklayamazlar. Her iki yaklaþýmýn en çok ayrýlýr göründüðü aþama da, trendin bu kritik dönemidir. Her iki yaklaþým, daha sonra genellikle belli bir noktada uzlaþýr fakat iþlem yapabilmek için çoðu zaman çok geç kalýnmýþ olur.
Yukarýdaki farklýlýðýn bir açýklamasý þudur: Piyasa fiyatý, bilinen temel verilerin önünden yürüme eðilimindedir. Bunu bir baþka þekilde þöyle söyleyebiliriz: Piyasa fiyatý, temel verilerin ya da o günün sýradan düþüncesinin bir öncü göstergesi gibi rol oynar. Bilinen temel veriler, çok önceden "piyasaya girmiþ" ve primini çok önceden yapmýþ olduðu sýrada, piyasa þimdi bilinmeyen temel verilere doðru yol almaya baþlar.
Geçmiþte görülmüþ olan çok önemli bazý "ayý" ve "boða" piyasalarý, temel verilerdeki çok küçük ya da hiç görülemeyen deðiþiklerle baþlamýþlardý. O deðiþiklikler bilinir hale geldiði zaman da yeni trend su altýndan epeyce yol almýþtý.
Teknik analizci bir süre sonra, grafikleri okuyabilme yeteneði konusunda artan bir güven geliþtirir. Teknik analizci, piyasanýn hareketinin "ortak düþünceyle uyuþmadýðý durumlarda "uyumlu" olmayý öðrenir, yavaþ yavaþ "azýnlýkta" olmayý sevmeye baþlar. Teknik analizci bilir ki, piyasanýn hareketinin nedenleri en sonunda "herkesin bildiði bilgi" haline gelecektir. Ýþte öyledir ki, teknik analizci, bu ek bilgiyi beklemek niyetinde deðildir.
Teknik analizin çýkarýmlarý içinde, teknik analizcilerin kendi yaklaþýmlarýný temel analizin yaklaþýmýna neden üstün gördükleri anlaþýlabilir. Ýki yaklaþýmdan yalnýzca birini kullanmak þeklinde bir seçim olsa, seçim mantýki olarak teknik analiz olmak zorundadýr; çünkü, tanýmdan hareket edersek, teknik analizin yaklaþýmý temel analizi de kapsar.
Temel veriler piyasa fiyatýna yansýyorsa, temel verilerin ayrýca incelenmesi gereksiz hale gelir. Grafik okuma, temel analizin kestirme yolu olur. Bunun tersi ise doðru deðildir. Temel analiz fiyat hareketinin incelenmesini kapsamaz. Yalnýzca teknik yaklaþýmý kullanarak iþlem yapabilmek mümkündür. Piyasanýn teknik yönü konusunda bir düþünceye sahip olmadan, yalnýzca temel verilere bakýlarak iþlem yapýlabileceði ise çok kuþkuludur.
ANALÝZ ve ZAMANLAMA
Düþünce oluþturma sürecimiz içinde eðer konuyu analiz ve zamanlama þeklinde iki ayrý bölüme parçalarsak, yukarýda en son tartýþýlan konu daha anlaþýlýr hale gelir. Baþarýlý bir iþlem için zamanlamanýn önemi büyüktür. Kýsa vadeli iþlem yapmak isteyen bir yatýrýmcý, piyasanýn doðru ana trendi yönünde hareket etse bile, piyasanýn o dönemdeki trendi içinde kendini "yanlýþ tarafta" bulabilir. Yatýrýmcý bu durumda, ilerideki bir tarihte satýn aldýðý noktaya tekrar geleceði umuduyla elindeki hisse senedini bekletmeye karar verir ve bir "yatýrýmcý" ya dönüþür. Dolayýsýyla, temel analize dayanýlarak alýnmýþ olan yatýrým kararlarýnda bile, spesifik iþlem noktalarýný belirleyebilmenin zamanlama sorunu tamamýyla ve yalnýzca teknik bir sorundur ve teknik ilkelerin doðru uygulamasý, sürecin bazý aþamalarýnda vazgeçilmez hale gelir.
TEKNÝK ANALÝZÝN ESNEKLÝÐÝ ve UYGULANABÝLÝRLÝÐÝ
Teknik analizin büyük güçlerinden biri de, herhangi bir piyasada, herhangi bir zaman aralýðýnda uygulanabilme özelliðidir. Çeþitli piyasalarda teknik analiz ilkelerinin uygulanamadýðý alan yoktur. Örneðin ürün piyasalarýnda, teknik analizci istediði sayýda piyasayý kolaylýkla takip edebilir.
Bir temel analizci için ise ayný durum genel olarak doðru deðildir. Temel analizciler, son derece büyük miktarda veri ile karþý karþýya olduklarý için, pek çoðu bir ürün grubu ya da bir ürün üzerinde yoðunlaþýr.
Piyasalar, aktif ya da hareketsiz (trend kazanmýþ ya da trendsiz) dönemler geçirirler. Teknik analizci, kaynaklarýný ve dikkatini, trend kazanma eðiliminde olan piyasalar üzerinde yoðunlaþtýrýr, diðerlerini ise ihmal eder. Bunun bir sonucu olarak teknik analizci, piyasalarýn rotasyonel yapýsýndan avantaj saðlayabilmek için, sermayesini ve dikkatini piyasalar arasýnda dolaþtýrabilir. Belli zamanlar, bazý piyasalar hareketlenir ve önemli bir trend kazanýrlar.
Genellikle, bu tür güçlü bir trend içindeki dönemlerin ardýndan, hareketsiz ve nispeten trendsiz günler gelirken, bir diðer piyasa ya da piyasa grubu hareketlenmeye baþlar. Teknik analizci, bu piyasalardan hangisini seçeceði ve hangi piyasaya gireceði konusunda özgürdür. Oysa, bir grup piyasa üzerinde yoðunlaþmaya eðilimli olan temel analizcide ise teknik analizcinin sahip olduðu böyle bir esneklik yoktur.
Her iki analizci türü, inceledikleri piyasa gruplarýný bir an için deðiþtirecek olsalar, yeni piyasasýný inceleyebilmek için temel analizci için gerekli olan zaman, teknik analizcinin kendi yeni piyasasýný incelemesi için gerekli olan zamandan daha çok olacaktýr.
Teknik analizcinin bir diðer avantajý da, çok geniþ bir görüþ açýsýna sahip olmasýdýr. Teknik analizci bütün piyasalarý takip etmekle, piyasalarýn hangisinin genel olarak ne durumda olduðunu bilir ve yalnýzca bir grup piyasayý takip etmenin getireceði dar bir görüþ açýsýndan korunmuþ olur.
TEKNÝK ANALÝZÝN ÇEÞÝTLÝ ZAMAN ARALIKLARINA UYARLANIÞI
Teknik analizin önemli güçlerinden bir diðeri de, deðiþik zaman dönemlerinde kullanýlabilme özelliðidir. Teknik analiz yöntemini kullanan bir kiþi, ister orta vadeli olarak iþlem yapýyor olsun, isterse gün içinde iþlem yapýyor olsun, her iki dönem için de ayný ilkeler geçerlidir. Bazý çevrelerin iddiasý olan, teknik analizin yalnýzca kýsa dönemlerde yararlý olduðu þeklindeki düþünce ise tamamen doðru deðildir.
Yine bazýlarý, uzun dönemlere iliþkin olarak yapýlacak tahminlerde temel analizin kullanýlmasý gerektiðini, teknik analizin ise kýsa dönemli zamanlamalarla sýnýrlý olduðunu ileri sürerler. Oysa gerçek þudur ki, aylýk ve haftalýk grafikler kullanýlarak uzun dönemler için yapýlan tahminler, teknik analizin son derece yararlý bir uygulama olduðunu ortaya çýkarmýþtýr.
TEKNÝK ANALÝZ YAKLAÞIMINA KARÞI BAZI ELEÞTÝRÝLER
Teknik yaklaþým konusundaki hemen tüm tartýþmalarda, genellikle birkaç soru ortaya atýlýr. Bunlardan bir tanesi, teknik analizin "kendinden menkul bir kehanet" olup olmadýðýdýr. Bir diðeri de, geçmiþteki fiyatlarýn, gelecekteki fiyatlarýn yönünü tahmin etmede gerçekten kullanýlýp kullanýlamayacaðýdýr.
Eleþtiriyi yöneltenler, þuna benzer bir þey söylerler; "Grafikler bize piyasanýn nerede olduðunu söylerler, fakat piyasanýn nereye gideceðini söyleyemezler". Biz þu an için, "eðer onlar okumayý bilmiyorlarsa, grafiklerin onlara hiçbir þey söyleyemeyeceði" þeklindeki açýk yanýtý bir yana býrakacaðýz.
Rastlantýsal Yürüyüþ Kuramý (Random Walk Theory), fiyatlarýn trendinin olup olmadýðýný sorgular ve þu ya da bu tahmin tekniðinin basit bir "al ve elde tut" stratejisine zarar verebileceði kuþkusunu duyar. Bu sorularýn yanýtlanmasý gerekir.
Kendinden Menkul Kehanet
Ortada, kendinden menkul bir kehanet olup olmadýðý sorusu, çok sýk ortaya atýldýðý için çoðu kiþiyi meþgul eder. Bu elbette ki haklý bir sorudur fakat çoðu kiþinin sandýðýndan daha az önemlidir. Bu sorunun yanýtlanmasýna giriþmenin belki de en iyi yolu, grafik modellerini kullanmanýn bazý dezavantajlarýný tartýþan bir metinden alýntý yapmaktýr.
"Grafik modelleri kullanmak son yýllarda son derece yaygýnlaþtý. Piyasalarda iþlem yapan pek çok kiþi bu modelleri az da olsa bilmektedir ve bunlarý uyumlu bir þekilde kullanmaktadýr. Bütün bunlar, boða ve ayý modellerine karþýlýk olarak alým ve satým dalgalarýnýn ortaya çýkardýðý bir ‘kendinden menkul kehanet’ oluþturur..."
"Grafik modelleri hemen tamamýyla özneldir. Grafik modellerinden birini matematiksel olarak kanýtlayabilecek hiçbir çalýþma bugüne kadar ortaya çýkarýlabilmiþ deðildir. Grafik modelleri bütünüyle kullanýcýlarýnýn kafalarýnýn içinde olan bir þeydir..." (The Commodity Futures Game, McGraw Hill, 1977, s.176).
Bu iki eleþtiri, birbirleriyle çeliþiyor ve aslýnda ikinci eleþtiri birinci eleþtiriyi ortadan kaldýrýyor. Eðer grafik modelleri "tamamýyla öznel" ve "kullanýcýlarýnýn kafalarýnýn içinde olan bir þey" ise o zaman, kendinden menkul kehanetin temeli olan, herkesin ayný anda ayný þeyi gördüðünü düþünebilmek güç olur.
Grafiklerin eleþtirisi iki yollu olamaz. Eleþtiriler, bir yandan grafiklerin herkesin ayný yönde ve ayný zamanda birlikte davranacaklarý kadar açýk olduklarýný (dolayýsýyla fiyat modellerinin kendinden menkul olduklarýný) söylerken diðer yandan grafiklerin ayný zamanda çok öznel olduklarýný savunamaz.
Konunun gerçeði, grafiklerin çok fazla öznel olmalarýdýr. Grafik okuma, bir sanattýr (belki "beceri" sözcüðü bu noktada daha uygun düþebilir.) Deneyimli grafikçilerin bile, yorumlanýþlarýnda her zaman ayný düþüncede olduklarý grafik modellerine ender rastlanýr. Her zaman bir kuþku ve anlaþmazlýk noktasý vardýr. Bu kitabýn da gösterdiði gibi, teknik analize yaklaþým konusunda sýk sýk bir diðeriyle anlaþamayan çeþitli yaklaþýmlar vardýr.
Bir piyasanýn geleceði üzerinde bütün teknik analizciler anlaþmýþ olsalar bile, onlarýn hepsi piyasaya ayný zamanda ve ayný biçimde girmeyeceklerdir. Teknik analizcilerden bazýlarý, grafikteki sinyali baþlangýcýnda deðerlendirecek ve piyasaya erkenden girecek, diðer bazýlarý, bir modelden ya da göstergeden "kopuþ" noktasýnda pozisyon açacaklardýr. Yine diðer bazýlarý, pozisyon açmak için kopuþtan sonraki geri çekilmeyi bekleyeceklerdir.
Bazý iþlemciler agresif, bazýlarý ise konservatiftir. Bazýlarý uzun dönemli iþlem yaparken, diðer bazýlarý günlük iþlem yaparlar. Dolayýsýyla, bütün teknik analizcilerin ayný zamanda ve ayný biçimde davranmalarý ihtimali oldukça uzaktýr.
Kendinden menkul kehanet ile bir iliþki söz konusu olsa bile, bu muhtemelen "kendini düzelten" bir yapýda olacaktýr. Diðer bir anlatýmla, iþlem yapanlar, onlarýn birlik içindeki hareketleri piyasayý etkilemeye ya da bozmaya baþlayana kadar büyük oranda grafiklere dayanacaklardýr. Ýþlem yapanlar, piyasayý etkilemeye ya da bozmaya baþladýklarýný anlayýnca ya grafik kullanýmýna son verecekler ya da iþlem taktiklerini yeni duruma uyarlayacaklardýr.
Örneðin grafik kullananlar, ya çoðunluktan önce davranmaya çalýþacaklar ya da piyasanýn uzun dönemli yapýsýnýn onaylanmasýný bekleyeceklerdir. Dolayýsýyla, kendinden menkul kehanet, kýsa dönem için bir sorun haline gelse bile kendini düzeltme eðilimi taþýr.
Boða ve ayý piyasalarýnýn ancak arz ve talep yasalarýyla doðrulandýklarý zaman ortaya çýktýklarý ve kendilerini sürdürebildikleri akýldan çýkarýlmamalýdýr. Teknik analizciler, yalnýzca alým ve satým güçleriyle bir ana piyasa hareketinin nedeni olamazlar. Durum böyle olsaydý, teknik analizcilerin tümü çok hýzlý bir þekilde zengin olurdu.
Kendinden menkul kehanet, genellikle grafiklere karþý bir eleþtiri olarak deðerlendirilir. Kendinden menkul kehaneti bir övgü olarak deðerlendirmek belki daha uygun olacaktýr ve her þeyin ötesinde, olaylarý etkileyebilecek kadar yaygýnlaþmýþ olan herhangi bir tahmin tekniði oldukça güzel bir þey olmalýdýr.
Geçmiþ Geleceði Tahmin Edebilmekte Kullanýlabilir mi?
Ortaya atýlan bir diðer soru da, geçmiþ fiyat verilerinin geleceðin tahmininde kullanýlmasýnýn geçerli olup olmadýðýdýr. Teknik yaklaþýma olan eleþtirilerin çok sýk bir þekilde bu noktaya geliyor oluþu þaþýrtýcýdýr çünkü hava tahmininden temel analize kadar bilinen bütün tahmin yöntemleri tamamýyla geçmiþ verilerin incelenmesine dayanýr. Bu konuda ne tür bir baþka veri kullanýlabilirdi ki?
Ýstatistik, betimleyici istatistik ve tümevarýmcý istatistiði birbirinden ayýrýr. Betimleyici istatistik, standart bir çubuk grafik üzerindeki fiyat verilerinde olduðu gibi, verilerin grafiksel anlatýmýna baþvurur. Tümevarýmcý istatistik, verilerden elde edilmiþ olan sonuçlarý genelleþtirir, onlarýn tahminini yapar ya da genel bir sonuca ulaþýr. Dolayýsýyla, fiyat grafiðinin kendisi betimleyiciyken, o fiyat verileriyle uðraþan teknik analiz, tümevarým alanýna girer.
Grafik analizleri, geçmiþin incelenmesine dayanan zaman serisi analizlerinin bütün biçimlerinde yapýlanlarla tamamýyla ayný olan, yalnýzca baþka bir cins zaman serisi analizidir. Elde edilmesi gereken veri cinsi, yalnýzca geçmiþin verileridir. Geleceði ancak geçmiþ deneyimleri geleceðe taþýyarak tahmin edebiliriz.
Ýstatistik üzerine yazýlmýþ olan bir metinde þunlar yer alýyor; "Nüfus tahminleri, endüstri tahminleri vb. geniþ þekilde geçmiþte ne olduðuna dayanýr. Günlük yaþamda olduðu gibi bilimde ve iþ yaþamýnda da, belirsiz olan gelecekte ne olabileceðini tahmin edebilmek için geçmiþteki deneyimlerimizden yararlanýrýz". (Modern Business Statistics, sayfa 383.)
Görülüyor ki, teknik analizde geleceðin tahmininin yapýlabilmesi için geçmiþ verilerin kullanýlmasý, saðlam istatistiki verilere dayanýyor. Eðer bir kiþi teknik tahminin bu yönünü ciddi þekilde sorgulamaya kalkarsa, o kiþi ayný zamanda bütün temel ve ekonomik analizleri de kapsayan, tarihi veriye dayanan tahminlerin bütün diðer biçimlerinin de geçerli olup olmadýklarýný sorgulamalýdýr.
RASTLANTISAL YÜRÜYÜÞ KURAMI (RANDOM WALK THEORY)
Akademisyenlerce geliþtirilmiþ olan Rastlantýsal Yürüyüþ Kuramý, fiyat deðiþikliklerinin "seri olarak baðýmsýz" olduðunu ve fiyatýn tarihinin gelecekteki fiyatýn yönü için güvenilir bir gösterge olmadýðýný savunur. Diðer bir deyiþle, fiyat hareketi rastlantýsaldýr ve önceden tahmini yapýlamaz.
Bu kuramýn yayýlmasýný saðlayan kitabýn ismi "The Random Character of Stock Market Prices" (Paul H. Cootner,1964)’dýr. Rastlantýsal Yürüyüþ Kuramý, fiyatlarýn kendi gerçek deðerleri etrafýnda rastlantýsal olarak salýndýðýný savunan "etkili piyasa hipotezi"ne dayanýr. Kuram ayný zamanda, "piyasayý bozabilecek" herhangi bir giriþime karþý takip edilebilecek en iyi piyasa stratejisinin "al ve elde tut" olduðunu savunur.
Bütün piyasalarda belli ölçüde bir rastlantýsallýk ya da "saçmalýk" olduðundan kuþku duyulmasa da, fiyat hareketinin tamamýnýn rastlantýsal olduðuna inanmak tamamen hayalciliktir. Bu, kullanýcýnýn kafasýnýn içindeki herhangi bir þeyi kanýtlayabilecek ya da kanýtlayamayacak olan, sofistike tekniklerden daha kullanýþlý ampirik gözlemin alanlarýndan birisi olabilir.
Rastlantýsallýðýn, yalnýzca fiyat hareketleri içindeki sistematik modelleri kavramaktan yoksunluk olarak olumsuz anlamda tanýmlanabileceðini unutmamak yararlý olacaktýr. Pek çok akademisyenin bu fiyat modellerinin varlýðýný henüz keþfedememiþ oluþlarý, bu modellerin var olmadýðýný kanýtlamaz. (Bkz. Þekil. 1.2.)
Þekil 1.2 Bir "rastlantýsal yürüyüþçü" birilerini, trendlerin gerçekte var olmadýðý konusunda inandýrabilmek için bolca vakit bulabilir.
Piyasalarýn trendinin olup olmadýðýnýn akademik tartýþmasý, piyasalarýn trendinin açýkça görülebilir olduðu gerçek dünyanýn içinde olan ortalama piyasa analizcisini çok az ilgilendirir. Eðer fiyatlar, seri olarak baðýmsýzsa, "rastlantýsal yürüyüþçüler" bu trendlerin sürekliliðini nasýl açýklayabileceklerdir? Dün ya da bir önceki haftada olan þeylerin bugün ya da yarýn olacak þeyler üzerinde hiçbir etkisi yok mudur?
Ýstatistiksel kanýtlarýn Rastlantýsal Yürüyüþ Kuramý’ný her zaman bütünüyle kanýtlayabilmesi ya da çürütebilmesi kuþkulu görünüyor. Ancak, piyasalarýn rastlantýsal olduðu düþüncesi teknikçiler tarafýndan tümüyle reddedilir. Eðer piyasalar bütünüyle rastlantýsal olsaydý, hiçbir tahmin tekniði iþe yaramayacaktý.
Etkili Piyasa Hipotezi, teknik yaklaþýmýn geçerliliðini çürütmek bir yana, piyasalarýn her þeyi hesaba kattýðýný öne süren teknik yaklaþýma çok yakýndýr. Ancak akademisyenler, piyasalar çok hýzlý þekilde bütün bilgileri deðerlendirdiði için bu avantajýn yakalanamayacaðý inancýna kapýlýrlar. Yukarýda deðinmiþ olduðumuz tekniksel tahminin temelleri, önemli piyasa bilgisinin herkesçe bilinir hale gelmesinden çok önce piyasada deðerlendirildiðine dayanýr.
Son olarak, sürecin iþlemesinin altýnda yatan kurallarý anlayamayanlar için, herhangi bir sürecin rastlantýsal ve tahmin edilemez olarak göründüðü açýkça fark edilebilir. Örneðin bir elektro kardiyogram grafiði sýradan bir insana çok fazla "rastlantýsal saçmalýk" olarak görünebilir. Fakat o konuda eðitimli bir hekim için bütün o parlak noktalarýn çok fazla anlamý vardýr ve elbette ki "rastlantýsal" deðildirler.
Sermaye piyasalarýnýn incelenmesi, piyasanýn davranýþlarýnýn kurallarý üzerine çalýþma yapmaya hiç zaman ayýrmamýþ olanlara rastlantýsal olarak görünebilir. Grafik okumadaki beceri geliþtikçe rastlantýsallýðýn aldatýcý görüntüsü yavaþ yavaþ ortadan kalkmaya baþlar.
Alýntý ile Cevapla
mkllkm Nickli Üyeden Alýntý
