Mum Grafiği Nasıl Okunur?

[simurg]

Mum Grafikleri


Mum Grafiği Nedir?
Mum grafikleri belli bir zaman dilimi için fiyatların ivmesini ve hareketini gösterir; piyasanın açılış, kapanış, tavan ve taban fiyatı hakkında bilgi verir.
Aşağıda bir mum grafiği öğelerinin açıklamasını göreceksiniz:


Bir hafta veya daha uzun bir süreyi kapsayan bir grafikte bir mum genellikle 24 saatlik bir süreyi temsil eder; temsil ettiği günün acılış fiyatını, kapanış fiyatını, o gün içerisinde ulaşılan tavan fiyatını ve taban fiyatını gösterir. Daha kısa süreli grafiklerde bir mum bir saatlik bir süreyi veya seçilen daha farklı bir süreyi temsil eder. Global FOREX piyasası 24 saat devam eden bir piyasa olduğu için gerçek bir açılış ve kapanış saati yoktur. Bu yüzden grafiğı oluşturan kimseler grafiğin başlayıp biteceği bir saat kararlaştırır; örneğin, saat 07:00 GMT (08:00 Londra). Grafikleri oluşturan dünyanın farklı bölgelerindeki şirketler saat seçimi konusunda farklı tercihler gösterebilir. Ayrıca, grafik oluşturan şirketin, grafiğini dünya çapındaki hangi jeografik yerlerdeki bilgilere dayandırdığına bağlı olarak farklı şirketlerin grafikleri hafif farklılık gösterebilir.


Mum Grafiklerinde Tekrarlanan Şekiller
Teknik analistler, mum grafiklerini uzun zaman izleyerek tekrarlanan şekiller tespit etti. Bu tür şekiller genellikle bir eğilim sona ermek veya tersine dönmek üzere olduğu zaman meydana gelir. Mum grafiklerinde tekrarlanan şekiller, fiyatların hareket tarzını anlamak için çok faydalı görsel bir yardım teşkil eder ve yatırımcıya bir bakışla piyasa hakkında bilgi vermektedir.


Tekrarlanan Şekiller Neden Bu Kadar Önemli?
Çünkü, bir anda piyasada olup bitenleri anlamak için en iyi göstergelerdir. Mumun gövdesi çok kısa olduğunda açılış fiyatıyla kapanış fiyatı arasında az bir fark var demek; piyasa sakin geçmiş ve alıcılarla satıcılar pek işlem yapmamıs. Mumun gövdesinin uzun olması açılışla kapanış arasında büyük fark olduğunu gösterir; yatırımcılar yoğun bir şekilde piyasaya girmiş ve fiyatta yakında önemli değişiklikler olabilir.
Piyasanın tersine dönme olasılığı, yani mesela yükselen bir eğilimin durup düşüşe geçme olasılığı, mum grafiklerinde rahatça görülebilir, özellikle başka göstergelerle birlikte kullanıldığı takdirde. Yatırımcılar, mum grafiklerindeki şekilleri takip ederek, fiyatın olası yön değişikliğine göre oynayabilir.

Yatırımcının dikkat etmesi faydalı olan bazı şekiller:




Piyasanın, satıcıların (borsa dilinde "boğa"ların) önem kaybedip satıcıların (borsa dilinde "ayı"ların) ağırlık kazanacağı durumu gösteren, yani dönüş potansiyelli şekil.



Satıcılardan yana bu şekil alımların ivme kaybetmek üzere olduğunu gösterir.



Genelde piyasada yaşanan sakin bir dönemden, bir boşluktan sonra meydana gelen, dönüş potansiyelli bir şekil. Alıcılar yeni tavan yaratıyor fakat bu durumu sürdürmeyi başaramıyor.
Hatırlayalım: Kırmızı mum gövdesi kapanış fiyatının açılış fiyatından daha düşük olduğunu gösterir. Yukarıdaki şekilde gövde altında fitil yok, demek kapanış fiyatından düşük bir taban fiyatı görülmemiş. Mumum gövdesi kısa, yani açılış fiyatıyla kapanış fiyat arasında fazla fark yoktur. Ancak buna rağmen, mumun üstünde uzun bir fitil söz konusu; demek ki, dönem içerisinde piyasa yüksek tavan yapmıs ama buna rağmen açıldığından daha düşük bir fiyatla kapanmış.



Harami şekli, ivme kaybeden bir eğilimi gösterir. Piyasanın bundan sonraki gelişmesi genel eğilimin yönüne bağlı olarak alıcıların veya satıcıların lehine olabilr; alıcıların lehine olan piyasa dönüp satıcıların lehine olacak, satıcıların lehine olan bir piyasaysa alıcıların lehine.



Bu şekil, piyasanın, yeni bir tavana ulaştıktan sonra yön değiştirdiğini gösteriyor.


Bir önceki şekil gibi bu şekil, piyasanın, yeni bir tabana ulaştıktan sonra yön değiştirdiğini gösteriyor.



Kuvvetli bir eğilimden sonra belirgin bir şekil; piyasalara inançların azalmasını gösterir. Azalan bir eğilimde "çekiç" (kırmızı), yükselen bir eğilimdeyse "asılı adam" (mavi) olarak tabir edilir.



Genelde dramatic azalan eğilimlerden sonra meydana gelir. İlk mum kısa ve kırmızı: piyasa sakin ve kötümserlikle geçmiş, kapanışı açılışından daha daha düşüktü; ikinci mum uzun ve mavi: piyasa birden hareketlendi ve kapanış, açılışın çok üstünde gerçekleşti; yani, alıcılar ("boğalar") piyasayı yutmuş. Azalan piyasanın ivmesini kaybettiğine dair sağlam bir gösterge.



Bir önceki şeklin tersi; alıcıların kontrol kaybetmekte olduğunu gösteriyor. Kuvvetli yükselen eğilimlerden sonra yaygın bir şekil.

[simurg]

Bu şekil piyasanın kararsızlığa boğulduğunu gösterir. Tavanla taban arasında büyük fark var, ancak açılış fiyatlarıyla kapanış fiyatları aynı.

İğneli Günler



Önceki alt bölümlerde gösterilen grafik şekillerinden incelenmeye değer ve piyasanın psikolojisini yansıtan başka indikatörler de var.
Yüksek iğne, tavan fiyatı ani bir çıkış şeklinde bir önceki gün (bir önceki mum) ve bir sonraki gün (bir sonraki mumun) üstünde olan bir gündür (daha kısa olan dönemlerde, örneğin 4 saatlik bir grafikte, baz alınan dönem bir gün değildir; her zaman bir önceki ve bir sonraki mumdan bahsedilmektedir). Bunun tersine alçak iğne, taban fiyatı bir önceki ve bir sonraki mumdan ani iniş şeklinde daha düşük olan bir mumdur. İğneler çoğu zaman mevcut piyasa eğilimin döneceğini haber vermekte ve bir çok zaman Çekiç ya da Asılı Adam şekline benzer.
İğne ne kadar uzunsa, yani iğneli mumun tavan va tabanıyla bir önceki ve bir sonraki tavan ve tabanla arasındaki fark ne kadar yüksekse, gösterge olarak o kadar önem kazanır. Yükselen eğilimde olan bir piyasada yüksek iğnenin ve alçalan bir eğilimde olan piyasada alçak iğne daha da önem kazanmaktadır.
Aşağıdaki iki grafik yüksek ve alçak iğnelerin nasıl tespit edilebileceği ve onların yatırımcı için ne anlama geldiğini gösterir.

[simurg]

Dönen Günler



Dönen yüksek gün ("reversal high day"), tavan fiyatının bir önceki tavandan daha yüksek fakat kapanış fiyatının bir öncekinden daha düşük olduğu günlerdir. İgneli günlerde olduğu gibi bunun tersi, yani dönen alçak gün ("reversal low day"), taban fiyatının bir önceki tabandan daha düşük ama kapanışın bir öncekinden daha yüksek olduğu bir gündür. Yine de iğneli günlerde olduğu gibi, yükselen bir eğilimde bulunan dönen yüksek gün ve alçalan eğilimde bulunan dönen alçak gün oldukça önemli işaretlerdir.
Dönen günlere bütün yatırımcılar dikkat etmesine rağmen bu grafik şeklinden yanlış sonuçların çıkarılması da pek yaygındır. Bu tür yanlış sonuçları önlemek için mum grafiklerine güvenen bazı yatırımcı, dönen yüksek bir günü tespit etmek için dönen yüksek bir gündeki mumun kapanış fiyatının bir önceki günün sadece kapanışının daha düşük olmasının yanında o günkü taban fiyatının da düşük olmasına dikkat eder. Böyle bir durum piyasanın döneceğine dair kuvvetli bir göstergedir; satıcıların piyasaya hakim olmaya başladıklarını ve satışa geçmek için iyi bir zaman olduğunu gösterir.
Aşağıdaki grafik, dönen günlerin nasıl tespit edilebileceğini gösterir.

[simurg]

"Thrust Day" ve "Run Day"



"Thrust Day "
İngilizce "thrust" kelimesi, baskı, basınç, ittirme gücü veya ittirme ivmesi anlamına gelir. "Thrust day", altında kaldığı baskının boşalmasıyla piyasayı yükselen veya alçalan bir eğilime ittiren günlerdir. Baktığımız günkü kapanış fiyatının bir önceki günkünün geçtiği zaman "up-thrust day" (yükselen thrust day) söz konusu, baktığımız mumun kapanış fiyatı bir önceki günkünün kapanış fiyatının altında kaldığı zaman söz konusudur.
Bu şekiller piyasada toplanmaya başlayan kuvveti ve olası bir bir eğilim değişikliğini işaret eder. "Thrust day" şeklinin peşpeşe tekrarlanması bu eğilimi teyit eder.





"Run Day"
"Run" kelimesi koşmak anlamındadır; yani piyasa, başını alıp koşmaya başlıyor. Yükselen bir "run" günün ("up run day") işareti, o günkü tavan fiyatının önceki bir kaç günkü tavan fiyatlarını geçmesidir. Bunun tersine tabanı önceki günlerin tabanlarının altında kalan bir gün, alçalan bir "run" günüdür ("down run day").
"Run days", başlamış olan bir eğilimi takip eden göstergelerdir; dolayısıyla meydana gelecek bir hareketin veya yön değişikliğinin habercisi olmaktan ziyade mevcut bir yönün veya eğilimin teyitçisidir.

[simurg]

Kararsız Piyasada Mum Grafikleri Nasıl Kullanılır?



Fiyatların destekle direnç arasında bir çıkıp bir gerilediği eğilimsiz ve kararsız bir piyasada yatırımcılar yine de fiyatların direnç çizgisine yaklaştığında satış ve destek çizgisine indiğinde alım yapmaya çalışır. Ancak böyle bir strateji pek çok zaman fayda sağlamayıp yatırımcıyı karlı duruma geçirmez. Yine de, kendini control etmesini bilen, disiplinli bir yatırımcı böyle bir piyasada da fazla sayıda küçük işlemlerle başarılı olablir.
Böyle bir başarıya ulaşmak için yatırımcının önce piyasanın fiyat kapsamını tespit etmesi gerekir, yani destek çizgisiyle direnç arasındaki farkı iyi kavramalıdır.

Piyasanın kararsız olduğunu tespit ettikten sonra yatırımcı, alıcı ve satıcıların piyasaya fazlasıyla yüklendiğini gösteren, destek ve direnç çizgilerinin yakınında bulunan bölgeleri tespit etmesi gerekir.
Sonra bu bölgelerin içinde kısa vadeli eğilimlerin döneceğine dair işaretler aranmalı. Bu işaretler tespit edildikten sonra eğilimin tersine dönecek olması teyit edilince yatırımcı piyasaya satarak veya alarak girebilir.

[simurg]

Eğilimli Piyasada Mum Grafikleri Nasıl Kullanılır?




Eğilimli piyasalarda yatırım yaparken fiyat hareketlerinden karlı çıkmak için mum grafikleri oldukça faydalıdır. Yöntem kolaydır:
Genel eğilimi tespit ediniz.

Geriye dönük iz sürdürünüz.
Bu şekilde tespit ettiğiniz çizgi üzerinde piyasanın döneceğine dair şekiller bulunuz.

Grafikteki mum şekilleri, geriye iz sürdürmekle tespit edilen çizginin temsil ettiği seviyenin öneminin piyasa tarafından kabul ettiğedildiğini gösterir. Yatırımcılar, yukarıda daire içinde gösterilen pozisyonda dönüşü ifade eden mumdan piyasaya girebilir. Grafikteki şekillerle, geriye takiple oluşan seviyenin o noktada ivmesini kaybettiğine ve piyasanın genel eğilimi doğrultusunda gelişeceğine dair bir inancın tesis etmesi için yeterince güvence oluşmuştur.

[simurg]

Dönüşleri Teyit Eden Mum Şekilleri



Piyasadaki eğilimlerin muhtemel dönüşlerini teyit etmek mum şekilleriyle mümkündür. Destek veya direnç çizgisine doğru hareket eden bir fiyatın o çizgiyi kırıp kırmayacağı her zaman belli olmaz. Bu durumda belirli mum şekilleri yardımınıza koşup bir fiyat eğiliminin dönüş potansiyeli içerip içermediğini gösterebilir. Aynı zamanda piyasaya girilecek noktayı titizlikle gösterir ve piyasa gücünün yatırımcının pozisyonu doğrultusunda olacağını işaret eder.
Aşağıdaki grafikte Euro'nun ikiye katlanara Dolar'ın karşısındaki meşhur çıkışından bir kesit görürsünüz. İlk izafi tepe noktası tesis edilmişti. Daha sonra günlük kırmalar meydana gelmesine rağmen hiç bir günün mumu yeni bir tepe fiyatıyla kapanmadı. Kısa bir süre sonra; Dolar'ın 1,29 seviyesinden hızla düşmesi "Ayıların Yutması" şeklini meydana getirir ve yatırımcılara ertesi gün için sat sinyalini verir.

[simurg]

Dönüş ve Devam Şekillerine Giriş



FOREX piyasalarında ticaret yapmanın iki ana yolu var: hareketlilikten yararlanmak ya da eğilimleri takip etmek.
Fiyat hareketlerinden kar etmeyi amaçlayan kimseler kısa vadeli hareketleri teknik analizlerle takip eder ve nispeten kısa vadeli işlemlerle kazanç sağlamaya çalışırlar. Tespitleri doğrultusunda piyasanın dönmek üzere olduğu anda yatırım yaparlar. Kısa vadeli tepe ve dip noktalarında piyasayı yakalamak için genellikle hareketlerin yön değiştireceklerine ipucu oluşturan şekiller ararlar.
Eğilimleri takip edip onların doğrultusunda işlem yapmayı tercih edenlerse daha çok fiyat hareketlerinin genel istikametine bakar ve yatırımlarını tespit ettikleri eğilim doğrultusunda yaparlar. Bu tür kimseler piyasanın devamını kestirmek için piyasanın istikametini teyit edecek şekiller arar ve piyasanın döneceğine dair dönüş şekilleri belirlendiğinde piyasadan çıkarlar.
Bu ve bundan sonraki bölümlerde dönüş potansiyeli olan şekilleri ve piyasanın devamını işaretleyecek şekillerin nasıl tespit edilebileceğine değinilecek ve yaygın birkaç dönüş ve devam şekli tanıtılacak.
Tanıtılacak dönüş şekilleri: Omuz-Kafa-Omuz, Çift Tepe ve Çift Dip, Üçlü Tepe ve Üçlü Dip, ve de Kaseler.
Devam şekillerinden tanıtılacak: Üçgenler (Yükselen, Alçalan, Simetrik), Bayraklar, Takozlar, Dikdörtgenler.
Grafik şekilleri piyasanın psikolojisini ve ivmesini teşhir eder. Ne tür bir yatırımcı olmanıza bakılmaksızın grafik şekilleri her zaman faydalıdır. Ancak, yatırımlarınızı yönlendirmek için tek grafik şekillerine güvenmek de doğru değil, onlarla birlikte çeşitli başka eğilim grafikleri ve teknik indikatörlerin kullanılması gerekir. Grafik şekilleri tespit edip doğru sonuçları çıkarmak yeni başlayan yatırımcılara bazen zor gelebilir. Örneklerle çalışmak ve geçmişteki grafiklere bakarak eğilimleri ve şekilleri tespit etmeye çalışmak iyi bir alıştırma olacaktır.
Dönüş Potansiyelli Şekilleri Tespit Etmenin Kuralları
Piyasanın döneceğini işaret eden şekilleri tespit etmek için aşağıdaki üç ana kural size basit gelebilir ancak, şekilleri başarıyla kullanmak için çok önemlilerdir.
Önce bir eğilimin varolması gerekir - Bir eğilimin yön değistirebimesi için önce böyle bir eğilimin varolması gerekir; olmayan bir eğilim yön değiştiremez. Uzun bir süre devam eden bir eğilimden sonra belirlenen bir dönüş şeklinin ifade edeceği dönüşün ivmesi de o kadar kuvvetlidir, dolayısıyla dönüş şekli belirlendikten sonra meydana gelecek yeni eğilim de genellikle o doğrultuda kuvvetli olur.
Eğilim çizgileri - Bir eğilimin sona ermesi bir çok zaman sağlıklı bir eğilim çizgisinin yokluğundan ve onun yerinde bulunan, piyasanın alıcılar veya satıcılarla boğulduğunu gösteren küçük çıkışlı inişli hareketlerden de anlaşılabilir. Fiyatın yön değiştireceğini gösterecek dönüş şekilleri hemen o dönemden sonra belirlenir. Grafikte bir mumun kapanışı eğilim çizgisinin öbür tarafına geçmediği müddetçe o mumun temsil ettiği gün içerisinde meydana gelen ve eğilim çizgisini kıran çıkışla inişler (mumun fitilleri) eğilim açısından önemli değildir. Aşağıdaki grafikte gün içerisinde meydana gelen bir taban tarafından kırılan bir eğilim çizgisini gösterir. Ancak, fitili eğilim çizgisini kıran mumun kapanışı eğilim çizgisinde olmadığı için (öyle olsaydı kırmızı olmalıydı) bu mum her hangi bir indicator değildir. Eğilimin yön değiştireceğini ilk gösteren mum, kapanış fiyatı çizginin altında olan kırmızı mumdur.


Zaman çerçevesi - İzafi tepe ve dip formasyonlarıyla eğilim çizgilerinde olduğu gibi, dönüş şekilleri de daha geniş bir zaman çerçevesi boyunca yer aldığında belirginlik kazanır. Şekillenmesi aylarca süren bir "Omuz-Baş-Omuz" şeklinin barındırdığı kuvvet ve ivme elbette gün içerisinde oluşan bir "Omuz-Baş-Omuz" şeklinden çok daha büyüktür.

[simurg]

Omuz-Baş-Omuz



Omuz-Baş-Omuz Şekli
İngilizcede "Head and Shoulders" diye bilinen bu şekil, en çok bilinen şekillerden biridir ve piyasaya ne zaman girileceğine dair net bir sinyal verir. Yükselen bir eğilimde bu şekil üç izafi tepeden ibarettir. İlk ve son tepe hemen hemen aynı seviyede olup omuzları oluşturur. Ortada olan tepe daha yüksektir ve başı oluşturur. Başla omuzların arasındaki izafi dipler boyun çizgisini oluşturur. Bu şeklin oluşması tamamlandığında boyun çizgisi ana destek hattını oluşturur. Bu durumda fiyat ya bir kere yukarıya zıplayıp hızla boyun çizgisinin altına düşer ya da doğrudan boyun çizgisini kırıp inişe geçer.




Ters Omuz-Baş-Omuz
Ters Omuz-Baş-Omuz şekli alçalan eğilimlerde meydana gelen, yukarıdaki şeklin tersidir. Baş ve omuzlar dip noktalarıyla oluşur ve boyun çizgisinin geçilmesi piyasanın yükselişe geçeceğini gösterir.

[simurg]

Çift Tepe ve Çift Dip


Çift Tepe şekli, grafiklerde çok kolayca fark edilebilir. Yükselen bir piyasa eğilimi temsil eden, gitgide yükselen küçük tepe ve diplerden oluşur. Eğilim çizgisi bir noktada bir önceki tepeden yukarıya çıkmayı başarmayıp aynı seviyede kalırsa bu durum piyasanın güç kaybedeceğine ve eğilimin ters yöne döneceğine dair bir işaret olabilir. Çift Tepe şekli, yatay bir çizgiyle birbirine bağlanabilen, aynı seviyede iki izafi tepedir.

Büyütmek için bu grafiği tıklayınız, küçültmek için çift tıklayınız.

İki tepenin arasındaki izafi dip, omuz-baş-omuz şeklindeki boyun çizgisine benzer minyatür bir boyun çizgisi meydana getirir ve bu boyun çizgisi yatırımcıya piyasaya ne zaman gireceğini işaret eder. Boyun çizgisinin kırıldığını teyit hareket olduğu zaman yatırımcı piyasaya girebilir; bir mumun boyun çizgisini geçip kapanış fiyatının çizginin altında yer alması iyi bir göstergedir (aşağıdaki grafikte çizgiyi kıran uzun kırmızı mum). Bu mumun bir kaç pip altında bulunan bir seviye piyasaya gimek için doğru zaman olacaktır.

Çift Dip şekli bir öncekinin tersidir. Alçalan bir eğilimde fiyat iki kere izafi dip noktasını dener fakat onu geçemiyor. Başarısızlıkla sonuçlanan bu deneyimden sonra fiyat çaresizce tekrar yükselmeye başlar. Çizgiyi yukarıya doğru geçip onun üstünde kapanan mumdan sonraki daha yüksek kapanış fiyatında piyasaya girmek doğru olur.